لهگهڵ ئهوهیكه له ڕۆژانی كۆتایی ساڵ نزیك دهبینهوه، ویرووسی كڕۆنا سهرتاسهری كۆمهڵگای ئێرانی داگرتووه. كوشت و كوشتاری مانگی خهزهڵوهر، بهردانهوهی فڕۆكهی موسافیربهری و كوشتنی ١٧٦ سهرنشینهكهی، سهركوتی خوێندكاران له ڕۆژی ١٦ی سهرماوهزادا و بانگ كردنی سێ دهبیری كانوونی نووسهرانی ئێران، ههموو ئهوانه كارهساتهكانی ناو كۆمهڵگایهكن كه دهمێكه بههۆی ٤٠ ساڵ دهسهڵاتی ڕژیمێكی سهركوتگهر و دژه ئینسان، كهوتووهته سهر لێواری داڕمان. ئهگهر سهركهوتنی خهڵك له شكستی گاڵتهجاڕیی ههڵبژاردنی ڕژیم نهبووایه، مهعلووم نهبوو كه ملیۆنان كهس له جهماوهری خهڵك كه پشتیان له ژێر باری گرانی و تهوهڕۆمدا ههڵنایهتهوه، به كام دڵخۆشی و بزهوه بهرهوپیری نهورۆز دهڕۆیشتن. ههر ئێستا خهڵك بهچاوی خۆی دهبینێ كه چۆن نهێنی كارییهكانی ڕژیم، كۆمهڵگای لهگهڵ بڵاوبوونهوهی نهخۆشیهكی مهترسیدار بهڕهوڕوو كردووهتهوه. له ئێستادا دهركهوتووه كه تهنانهت له ڕۆژهكانی بهر له گاڵتهجاڕیی ههڵبژارنهكهش، سهرانی ڕژیم له بڵاوبوونهوهی ویرووسی كڕۆنا ئاگادار بوون و نهیانویستووه سندووقه بێ ڕهونهقهكانیان بێ ڕهونهقتر بێت و بۆشیان گرینگ نهبووه كه تا چ ڕادهیهك خهڵك دهبنه قوربانیی بڵاوبوونهوهی ئهم ویرووسه. ههربۆیه كاتێك كه ئیمكانی شاردنهوه و حاشاكردنیان بۆ نهماوه، ناچار بوون بیدركێنن. ههر ئهو نهێنی كاریانه و كایه كردن به ژیان و سڵامهتی ئینسانهكان، شهپۆلێكی له نهفرهت و بێزاریی گشتی له ناو خهڵك دا وهڕێخست. ئهوان ههموو ڕۆژێك ئاماری درۆیان له بڵینگۆكانیانهوه له جاڕ دهدا. بهڵام مهگهر دهكرێ له جیهانی دیجیتاڵیزه كراو و دونیای ڕاگهیاندنی بهرینی تۆڕه كۆمهڵایهتیهكاندا، خهڵك فریو بدرێ. وێنهی تهرمهكانی ناو مردووشۆرخانهكان و گۆڕه بهكۆمهڵهكان و ڕاپۆرتی پزیشكان و پهرستارهكان له نهخۆشخانهوه، نهدهكرا ئیتر حاشای لێبكرێ. ههموو ئهوانهی وا له تاریكترین گۆڕهكانی مێژووهوه هاتوونهته دهر و ڕۆژانێكی زۆر داوایان له خهڵك دهكرد كه بڕۆنه سهر ئیمامزادهكان تا له ویرووسی كڕۆنا له ئهمان دابن، ههموو ئهوانهی وا بهو پهڕی بێشهرمیهوه، باسیان له تیببی ئیسلامی دهكرد، ههموو ئهو كۆنهپهرست و پهككهوتانه، دیتیان كه تیببی ئیسلامیهكهشیان له درۆ و دهلهسهیهك زیاتر نهبوو. ئیمامزادهكانیان نه تهنیا كهسیان شفا نهدا بهڵكوو خۆیان بوون به ناوهندی بڵاوبوونهوهی ویرووسهكه و بهو پهڕی ناباوهڕیهوه دیتیان كه چۆن دوایین وههم و خهیاڵه پیرۆزهكانیان فڕێ دهدرێته ناو زبڵدانی مێژووهوه. مزگهوتهكانیان داخست، نوێژی جومعهیان تهعتیل كرد، ڕێبهره جهنایهتكارهكهیان له خێری وته نهورۆزیهكانی لهسهر گۆڕی ئیمامی ٨میان، گوزهرا. مێشك ویشكترینی ناویان وتی ئهو بهڵایه بۆیه هاتووه تا ئیمامی زهمان زهوور بكات. بهڕاستی ئهگهر ههموو ئهو ههڵیت و پڵیتانه دهتوانن ئهنوایهك بن بۆ دواكهوتووترن پێگه كۆمهڵایهتیهكانیان تا ژانهكانیانی پێ سووك كهن، بهڵام بۆ زۆربهی خهڵك ئهو قسانه تهنیا گاڵتهیهكه و ههستی نهفرهت و بێزاریان لهو ڕژیمه، قووڵتر دهكاتهوه.
كڕۆنا وهك لافاو و بوومهلهرزه، كارهساتێكی سرووشتی نهبوو كه بڵێین هێشا كۆمهڵگای مرۆڤ نهیتوانیوه كهرهستهی پێویست بۆ پێشگرتن له هاتن و مهترسی و خهسارهكانی دابین بكات. لێرهدا باس لهسهر بڵاوبوونهوه ویرووسێك و چۆنیهتیی ڕێگری له پهرهسهندنی بوو. لێرهدا تهنیا داتا زانستیهكان و ڕێنوێنیی پزیشكان و ویرووس ناسهكان دهیتوانی كارایی بێت. لێره تهنیا هاوپشتی نێوان ئینسانهكان دهیتوانی یارمهتیدهر بێت له بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ بڵاوبوونهوه و تووش بوون بهم نهخۆشیه. دییتیشمان كه چۆن پزیشكان، پهرستاران و باقی ئهو كهسانهی كه له نهخۆشخانه و دهرمانگاكاندا كاریان دهكرد و بهردهوام لهبهردهم تووش بوون بهم نهخۆشیهدا بوون، چۆن ماندوونهناسانه دهستیان كرد به دهرمان كردن و چۆن له تۆڕه كۆمهڵایهتیهكانهوه ڕێنوینیی پێویستیان به خهڵك دهدا. دیتمان كه بۆ جارێكی دیكه ههروهك ڕۆژهكانی كۆتایی ساڵی ڕابردوو له جهرهیانی لافاو و له ناو دڵی بێ توانایی و داماویی ڕژیم له بهرامبهریدا، چۆن خهڵك خۆیان دهست پێشخهر بوون و كۆمیتهكانی یارمهتیدانیان پێكهێنا و دیتمان كه چۆن كاروانی یارمهتییهكانی خهڵك سهرهڕای ڕێگری و تهنانهت تاڵان كاریهكانی ڕژیم، دهگهیشته لافاولێدراوان. له ئێستاشدا پێویسته خهڵك دهست بهكار بێت و خۆی بێته مهیدانی نهبهرد لهگهڵ ویرووسی كڕۆنا. ئێمه زۆر جار له جهرهیانی ناڕهزایهتی و ڕاپهڕین و ئاخێزهكانی دوو ساڵی ڕابردوودا باسمان له گرینگیی كۆمیتهی گهڕهكهكان به مهبهستی هاوئاههنگی و ئامادهكاری بۆ داهاتوو، كردووه. له ئێستادا زیاتر له جاران پێكهێنانی ئهو كۆمیتانه گرینگیان پهیدا كردووه. ئهوان دهتوانن له گهڕهكهكاندا ڕۆڵێكی سهرهكییان بێت له یارمهتیدان به ههموو ئهوانهی وا زۆرترین زیانیان له بڵاوبوونهوهی ئهم ویرووسه بهردهكهوێ. ههموو ئهوانهی وا له باروودۆخی ئاساییشدا ناچارن لهگهڵ برسیهتی بهشهڕ بێن، ههموو ئهوانهی وا به نهخۆشیهكانی دیكهوه دهناڵێنن و توانای دهرمانیان نییه و ئێستا زیاتر له ههمیشه لهبهردهم تووش بوون بهم ویرووسهدان، ههموو ئهو كرێكارانهی كه بههۆی داخرانی شوێنی كارهكانیان، بێكار بوون و له ئێستادا ناچارن سفرهی بهتاڵ ڕاخهن، پێویسته پشتیوانیان لێبكرێت و یارمهتیان بدرێ. ئهوه باشه كه خهڵك بانگهشهی ناڕهزایهتی دژ به ناكارامهیی ڕژیم بكرێت، ئهوهش گونجاو و بهجێیه كه خهڵك بهرپرسانی ڕژیم بخهنه ژێر گوشارهوه كه ئهركهكانی خۆیان بهڕێوهبهرن، بهڵام دهزانین كه ئهم ڕژیمه له وڵامدانهوه به ههموو كارهساته كۆمهڵایهتیهكان بێ توانایه و كهوابوو پێویسته پشت به هێز و ئیرادهی خۆمان ببهستین. دیتمان كه ههر ئهو جموجۆڵانهی خهڵك له یارمهتیدان به یهكتر و ههر ئهو نهفرهته گشتیه له نهێنی كاریهكانی ڕژیم، ئاسوودهیی له دهسهڵاتداران ههڵچنی و ههر ئهوهش بوو بههۆی ئهوهیكه، ڕۆژی پێنجشهممه ٢٢ی مانگی ڕهشهممه واته سێ حهفته دوای بڵاوبوونهوهی ویرووسی كڕۆنا، خامنهیی به دهركردنی فهرمانێك به سهرۆكی ستادی گشتی هێزه چهكدارهكانی، ئهركی “بهرێوهبهرایهتیی كڕۆنا“یان پێ بسپێرێ. ئهو فهرمانه ئهگهر ئامانجی فریوكارانه و تهبلیغاتیهكانی لێوهلا نێین، هیچ شتێك نییه بێجگه له میلیتاریزه كردنی كۆمهڵگا و بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ ههر ڕووداوێك كه دهتوانێ ئهم جارهیان بههێزتر له مانگی بهفرانباری ٩٦ و خهزهڵوهری ٩٨ بێته ئاراوه. خامنهیی كه بهو پهڕی بێشهرمیهوه ڕاپهڕینی خهڵكی لهمانگی بهفرانبار و خهزهڵوهردا به جمووجۆڵی “لات وپووت و ئاژاوهچیهكان” پێناسه كردبوو، ئهمجارهیان باسی له ” ئهگهری هێرشی بیۆلۆژیكی” كرد و ئهركی بهڕێوهبهری و بهرهنگاربوونهكهی سپارده دهست هێزه چهكدارهكان و ناوی “ڕهزمایشی دیفاعی بیۆلۆژیكی” لهسهر دانا. ڕژیم دهیههوێ حزووری نیزامیی خۆی له شار و گهڕهكهكان زیاتر كات و بیانوویهكی بۆ حزووری ههمیشهیی ههبێت. سهرهڕای ههمووی ئهوانه نابێ لهبیرمان چێتهوه كه ههر ئهم باروودۆخه دهبێته دهرفهتێك بۆ جهنایهتكاران و جهلادانی ڕژیم تا بهندكراوانی سیاسی به بیانووی تووش بوون به كڕۆنا بكوژن. كهوابوو له پهنا ههموو ئهو چالاكیانهی كه له پێناو یارمهتی و پشتیوانیهكان ئهنجام دهدرێ، نابێ بۆ ساتێكیش له چارهنووسی بهندكراوانی سیاسی خافڵ بین. دهكرێ به پهیڕهو كردنی ههموو تێبینیه تهندرووستیهكان، كۆبوونهوه به مهبهستی ئازادكردنی بهندكراوانی سیاسی سازمان بدرێ. نابێ لهبیرمان چێتهوه، كه لهو باروودۆخهدا، كۆمهڵگا پێویستی به بوێری و قارهمانیهتی و هاوپشتیی ئینسانیی بێدهریغی ههمووی ئێمهیه.