بەشوێن رۆژی دیاری كردنی رۆژی ٢٥ی مانگی سیپتامبری ٢٠١٧، بۆ بەڕێوەچوونی گشت پرسی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان، كۆمەڵێك هەڕەشەی گەورە و بچوك لە هەموو لایەكەوە، لە دژایەتی لەگەڵ ئەم حەرەكەتە، رووی كردە خەڵكی كوردستان و حكومەتی هەرێم. دەوڵەتی توركیە، ڕژیمی ئیسلامی ئێران لەپاڵ دەوڵەتی عێڕاقدا، یەكێتی ئوروپا، دەوڵەتی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی لە شەڕ دژی داعش، بە گشتی دەمیان بە دژایەتی و سەركۆنە كردن كردۆتەوە. ئەگەرچی زمانی دژایەتی و هەڕەشەكان جیاوازن، بەڵام هەموویان خاوەنی یەك ناوەرۆكن.
ئەوەی كە ئایا سەرئەنجام رۆژی دیاریكراو، ڕیفڕاندۆمی سەربەخۆیی كوردستان بەڕێوەدەچێت یان نا و یان ئەوەیكە ئامادەكاری پێویست بۆ بەرەوروو بوونەوە لەگەڵ دواهاتەكانی ئەم بڕیارە كراوە یان نا، مەبەستی ئەم وتارە نییە. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا تەئكید كردنەوە لەسەر دوو خاڵ بە پێویست دەزانین:
یەكەم، سەربەخۆیی كوردستانی عێڕاق نەتەنیا مافێكی حاشاهەلنەگری جەماوەری خەلكی ئەو هەرێمەیە، بەڵكو ئەمرۆكە لە ماف تێپەربۆە و بۆتە پێویستیەك. رەوایی سەربەخۆیی كوردستان لە مێژوی دەیان ساڵەی خەباتی خەڵكی ئەم ناوچەیە وەرگیراوە، كە لە پێناوی بەدەست هێنانی مافی دیاریكردنی چارەنووس گیانفیدایی كردۆە و چەندەها كارەساتی بەسەرهاتۆە. گشت پرسی تەنیا دەتوانێ لە چوارچێوەی پێوەندی نێودەولەتیدا بنەمایەكی یاسایی بۆ كوردستانی سەربەخۆی داهاتوو دابین بكات. مانەوە لەگەڵ دەوڵەتێكدا كە تا سەرئێسقان ئاوێتەی دمارگرژی مەزهەبی شێعەیە و تەنانەت توانایی بە یەكەوە ژیان لەگەڵ خەڵكی عەرەبی سوننەشی نییە، ناتوانێ بە هیچ شێوەیەك دڵخوازی خەڵكی كوردستان بێت. لەگەڵ ئەوەدا سەرئەنجام دەبێت مەسەلەی نەتەوایەتی لەم كۆمەڵگایەدا چارەسەر بكرێت تا ڕێگا بۆ بەرەوپێش چوونی دواتر بەرەو ژیانێكی ئازاد، یەكسان، ئینسانی و حۆشگوزەران، واتە كۆمەڵگایەكی سۆسیالیستی خۆش بكرێت. دووهەم، دوای ئەم هەموو ساڵە لە خەبات و تێكۆشان، ئەمرۆكە لە قۆناغێك داین كە پێویستیە ئەم مافە ڕەوایە لە كەم ئازار ترین و كەم تەلەفات ترین ڕێگاوە دابین بێت. لە ڕاستیدا ئەگەر باس و تێبینێك لەم بارەوە هەیە، لە سەر ئامادە كاری پێویست بۆ دابین بوونی ئەم مافە لە ئاستێكی گونجاودایە. 
ڕیفڕاندۆمی سەربەخۆیی كوردستان لە رۆژی دیاری كراودا بەڕێوەبچیت یان نا، لە هەرحاڵدا تا ئێرەی خەرەكەتەكە ڕواڵەتی دوژمنانی ئاشكرا و شاراوەی خەڵكی كوردستانی زیاتر دەرخستۆە. ئەو كاردانەوانەی كە لەم رۆژانەی دواییدا لە پێوەند لەگەڵ مەسەلەی سەربەخۆیی كوردستان، لە هێز و زلهێزەكان شاهیدی بووین، بۆ خەڵكی هەموو پارچەكانی كوردستان دەتوانێ خاوەن دەرس و ئەزموون بێت. لەم رۆژانەدا دیتمان كە هێزە جۆراو جۆرەكان سەرەڕای ئەوەی كە خاوەنی قازانج و بەرژەوەندی جیاواز و تەنانەت دژ بەیەكن، بەرانبەر بەم پرسە یەكسان دەجوڵێنەوە. كۆماری ئیسلامی ئیران و دەوڵەتی ئامریكا لەم بارەیەوە دوو نمونەی دیارن. هەڕەشەكانی كۆماری ئیسلامی روون تر و بێ پەردە تر لەوانی دیكەیە. لە تازە ترین نمونەیدا عەلی شەمخانی دەبیری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی وتویەتی:” ئەم كردارانە بە شێوەی حەتمی كاریگەری لە دژی ئاسایشی هەرێمی كوردستان دەبێت”. دیارە كاریگەری دژی ئاسایشی هەرێمیش لە هەنگاوی یەكەم بە واتای هاندانی دەوڵەتی ناوەندی عێڕاقە بۆ هێرشی سەربازی و هەوڵدانە بۆ هەلخراندنی كێشەی نەتەوایەتی و مەزهەبی لەو ناوچانەدا كە لە رووی ئائینی و نەتەوەیی پێكهاتەیەكی تێكەڵیان هەیە. بەڵام شەمخانی تەنانەت پێی لەوەش زیاتر دەرێژ كرد و بە زمانێكی شاراوەتر بە بیانوی بەرەنگار بوونەوە لەگەڵ هێزە نەیارەكانی ڕژیم لە هەرێمی كوردستان، هەڕەشەی لەشكر كێشی و دخاڵەتی ڕاستەوخۆی نیزامیش دەكات و دەڵێ :” ئێران لە چوارچێوەی دابین كردنی ئەمنیەتی سنورە هابەشەكانی بۆ بەرەنگار بوونەوە لەگەڵ حوزور و چالاكی دژی شۆڕشی ئێرانی كە لە هێبدێك ناوچە كوردستانی عێراقدا جوڵەیان هەیە بە شێوەیەكی جیدی بە بۆچونەكانیدا دەجێتەوە و بەتەواوەتی جیاواز لە ڕابردو دەجوڵێتەوە”.
هەڵبەت كۆماری ئیسلامی لە ڕابردوشدا قەت لایەنگری دۆستایەتی و سازان لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان نەبووە. مامەڵە كردن و سازان لەگەڵ ئەم ڕژیمە نە تەنیا زەڕەیەك لە پیلانەكانی ئەم دەوڵەتەی لەدژی خەڵكی كوردستانی عێڕاق كەم نەكردۆتەوە، بەڵكو ئەم ڕژیمەی دڕتریش كردوە. بەڵام ئەگەر كۆماری ئیسلامی نەیتوانیوە گشت زەرفیەتەكانی لە دوژمنایەتی لەگەڵ خەڵكی كوردستانی عێراق و لەگەڵ حكومەتی هەرێم بەكاربێنێ، تەنیا بە هۆی هاوسەنگی هێزی واقعی و ریزبەندی سیاسی لە ناوچەكەدا بۆە. ئێستا كە شمشێری لە كالان دەركێشاوە، دیسان لەژێر كاریگەری ئەم هاوسەنگیە واقعیە دایە كە تواناییەكانی لە دژی هەرێمی كوردستان بەرتەسكە و هەڕەشەكانی تا ئاستێكی زۆر بێ ناوەرۆكن. بەڵام هەر ئەو هەرەشە گورەشانە بەسن بۆ ئەوەی هیچ گومانێك لە دوژمنایەتی ئەم ڕژیمە لەگەڵ ئازادی و مافە سەرەتاییەكانی خەڵكی كوردستانی عێڕاقدا هەبێت.
لەم نێوانەدا سیاسەتی ڕیاكارانەی دەوڵەتی ئامریكاش بۆ خەڵكی كوردستان دەرس و ئەزمونی تێدایە. ساڵانێكە ئەحزابی سیاسی دەسەڵاتدار و لە دەرەوەی دەسەڵات لەم ناوچەیەدا، بەڵێن بە خەڵكی كوردستان ئەدەن كە گۆیا دەوڵەتی ئامریكا پشت و پەنای ئەوانە. هەر بەم بۆنەیەوە پرۆسەی كاولكردنی عێڕاقیان ناو ناوە” پرۆسەی ئازادی عێڕاق”. ئەوە لە حاڵێكدایە كە هەموان دەزانن، ئەگەر لە ناوچەكانی كوردستاندا دۆخێكی جیاواز لە چاو بوونی باقی شوێنەكانی دیكەی عێڕاق، پێكهات‌وە نەك بە بەرەكەتی بە ناو پرۆسەی ئازادی عێڕاق لە لایەن ئەڕتەشی ئەمریكاوەیە، بەڵكو بەرهەمی دەیان ساڵ خەبات و خۆڕاگری ئەو خەڵكە لەو ناوچەیەدا بۆ گەیشتن بە ئازادی . هەموان لە بیریانە كاتێك كە لە جەریانی هێرشی ئەمریكا بۆسەر عێڕاق هێزەكانی پێشمەرگە ویستیان بەرەو كەركوك بچن، چلۆن لە لایەن فرۆكە بۆمب هاوێژەكانی ئەرتەشی ئەمریكاوە هێرشیان كرایەسەر. دوای ئەوەی كە ئەڕتەشی ڕژیمی سەدام لە ساڵی ١٩٩١ دا لە كۆیت دەرپەڕیندرا، ئەوە ئەڕتەشی ئەمریكا بوو كە مەیدانی دا بە هێرشی هێزەكانی ڕژیمی بەعسی عێڕاق بۆ داگیر كردنەوەی سەرلەنوێی كوردستان، كە بە ڕاپەڕینی خەڵكی ئازادی خواز رزگار كرابوو. كارەساتێك كە ویژدانی بەشەریەتی هەژاند. مەداری ٣٦ دەرەجە بۆ بەرتەسك كردنەوەی چالاكی هێزی ئاسمانی عێڕاق، تەنیا دوای روودانی ئەم كارەساتە كە بە هەزاران كەس تەلەفاتی ئینسانی بەشوێنەوە بوو، ئەویش لەژێر گوشاری ڕایگشتی خەڵكی دنیادا دیاری كرا. لە گشت ٢٦ ساڵی ڕابردودا دەوڵەتی ئەمریكا كە ئەیتوانی یارمەتیدەری بوژاندنەوەی ئابووری ئەم ناوچەیە و لەسەر پێی خۆ وێستانی بێت، نە تەنیا خۆی لە پێشكەش كردنی كەمترین ڕاوێژی باش و بە قازانج كە زەمانەتی ئیجرایی هەبێت پاراست، بەڵكو لە هەمان رۆژی یەكەمەوە بە هەڵڕشتنی پارەیەكی زۆر و بێ حیساب و كیتاب بۆ هێزە سیاسیەكان، ڕێگای بۆ گەندەڵیەكی داراییەكی بەرین، كە تا ئێستاش خەڵكی كوردستان بە دەستیەوە دەناڵێنن، خۆش كرد. لە حاڵێكدا كە بە دەسەڵات و نفوزێك كە لە عێڕاقدا و لەسەر حیزبە سیاسیەكانی كوردستان هەیبوو، دەیتوانی بەر بە روودانی شەڕی نێوخۆیی بگرێت، هیچ هەنگاوێكی كاریگەری لەم زەمینەیەدا هەڵنەگرت، تا لایەنە دەرگیرەكان ئەوەندەیان یەكتر بە قیمەتی گیان و ژیانی خەڵك خەڵتانی خوێن كرد، كە درێژە پێدانی لەوەزیاتر، ڕەنگ بوو زیان بە بەرژەوەندیە درێژ مەوداكانی ئەمریكا بە تایبەت لە ئەگەری دەستێوەردانی كۆماری ئیسلامی بگەیەنێ. ئەو كاتە بوو كە نیوبژیوانی كرد و شەڕی نێوخۆیی كۆتایی هات. ئەگەر تاوانی شەڕی نێوخۆیی و ئەو خوێنانەی بە ناحەق ڕژاون، دابەش بكرێ، ئەوە بێگومان دەوڵەتی ئامریكا پشكی شێری بەردەكەوێ. لەم رۆژانەی دواییدا دەوڵەتی ئەمریكا هەڕەشەی خۆی لەدژی سەربەخۆیی كوردستان لە چوارچێوەی دڵسۆزیدا دەردەبڕێت، بەڵام لە ڕاستیدا چ لە ڕێگای نێردەی تایبەتی خۆیەوە بۆ ناوچەكە و چ لە ڕێگای ڕاگەیاندنی ڕەسمی كۆشكی سپیەوە، نە تەنیا لەگەڵ بەڕێوەچوونی گشت پرسیدا دژایەتی دەكات، بەڵكو بەكردەوە دەوڵەتی ناوەندی عێڕاق هەم بۆ لەشكر كێشی بۆسەر كوردستان و هەم بۆ بەرپا كردنی شەڕێكی مەزهەبی و قەومی لەو ناوچانەدا كە نەتەوە و مەزهەبی جیاوازیان تێدا بە یەكەوە دەژین، هان ئەدات.
بابەتی ڕیفڕاندۆم بە هەر ئاكامێك بگات، تا ئێرەی مەسەلەكە، خاوەنی گەلێك دەرس و ئەزمونی بەنرخە بۆ خەڵكی كوردستان. ئەم دەرسانە نابێ فەرامۆش بكرێن.