كۆڵبەری هێمای چەوساندنەوە و ستەمكاری و سووكایەتی بە ئینسان

ماوەیەكی تا ڕادەیەك دورو و درێژە كە ڕاگەیەنەرەكانی نێو خۆی ئێران خۆیان لە بڵاو كردنەوەی هەواڵی پێوەندیدار بە كوشتاری كۆڵبەران لە سەر سنورەكان دەبوێرن. كە چی ئەم كوشتارە هەروا بەردەوامە. لە ماوەی مانگەكانی ئەم داوییەدا، خەڵكی شارە سنوریەكان دەنگی ناڕەزایەتی خۆیان لە دیفاع لە زەحمەتكێشانی كۆڵبەر بەرز كردۆتەوە. كاسبكاران و دوكاندارانی وردە فرۆش لەم شارانەدا بۆ پشتیوانی لە كۆڵبەرانی سەر سنور كاروكاسبی خۆیان ڕاگرت. ناوەندەكانی دیفاع لە مافەكانی مرۆڤ لە دەرەوەی وڵات، كۆماری ئیسلامیان لەبەر خاتری كوشتاری كۆڵبەران و فەراهەم كردنی بارودۆخێك كە بەشێكی بەرین لە خەڵكی بێكار و هەژاری ناچار بە هەڵبژاردنی وەها ” كارێك” كردوە، مەحكوم كرد، ڕژیم لە بەرانبەر ئەم گوشارانەدا، لە سەرەتاوە بۆ ئارام كردنەوەی خەڵكی ناڕازی لە زمان بەرپرسانی ناوچەییەوە كۆمەڵێك وەعدەی دا. بەڵام وەك هەموو جارێك سەرجەم وەعدەكان خرانە پشت گوێ. كوشتار و ڕێگری پاسدارەكان و هێزی ئینتیزامی لەسەر سنورەكان دەرێژەی پێدرا. بەشێوەیەك كە تەقریبەن رۆژ نییە كە زەحمەتكێشێك لەم كێشمەكێشەی مەرگ و ژیاندا بۆ دەستەبەر كردنی داهاتێكی مەمرە و مەژی خەڵتانی خوێن نەكرێت.

دوای ماوەیەك بێدەنگی، ئیلنا هەواڵنێریی كاری كۆماری ئیسلامی لەم بوارەدا ڕاپۆرتێكی بڵاو كردەوە كە تێیدا چەند گۆشەیەك لە ڕاستیەكانی پێوەندیدار بە هەژاری و بێكاری لە كوردستان و ڕەنج و ئازاری كۆڵبەرانی تێدا هاتووە. لە ڕاپۆرتەكەی ئیلنادا هاتوە:” گەلێك لە دانیشتوانی ناوچە سنوریەكان لە ئوستانی كوردستان، كرماشان و ئازەربایجانی رۆژئاوا بۆ دابین كردنی هەزینەی لانیكەمی پێداویستیە سەرەتاییەكانی ژیان، روویان كردۆتە كاری كۆڵبەری. كارێكی تابڵێی سەخت و پڕ مەترسی. لە خەڵكی بە تەمەنەوە گرتویەتی تا لاوانی ١٣ ساڵ ناچارن بۆ دەستەبەر كردنی هەزینەی قورسی بەڕێچوون، مەترسی ڕێگا و هەڵگرتنی باری قورس بە گیان بكڕن. پەڕینەوە لە زنجیرە كێوە بەرزەكان، سەرما، ئەو مینانەی چاوەڕێیانە، روبارە خورۆشاوەكان، و لێرەدا ئیلنا بە ئانقەست لەبیر خۆی دەباتەوە كە بڵێ: وە باجگیری و هێزە چەكدارەكانی ڕژیم دەست لەسەر پەلاپیتكە و لە كەمیندا. ئیلنا لە بواری ئاماری كۆڵبەراندا ڕەقەمێكی هێناوە كە ئەگەرچی كەمترە لە ڕێژەی ڕاستەقینە، بەڵام تەنانەت لەم ئاستەشدا، پێوانەیەكە بۆ هەڵسەنگادنی رادەی كارەسات ئامێزی ئەم بابەتە. لە ڕاپۆرتەكەدا هاتوە:” زیاتر لە ٨٠ هەزار كەس خەریكی كاری كۆڵبەرین. بە لەبەرچاو گرتنی لایەنی بنەماڵەیی، نزیك بە چوار سەد هەزار كەس لە ( ئەندامانی بنەماڵەی كۆڵبەرەكان) و چەند ملیۆن كاسبكار، سینف و بازاڕی لەژێر كاریگەری ڕاستەوخۆ و ناڕاستە و خۆی كاری كۆڵبەریدان. ژمارەی ئەو كەسانەی كە گیانیان بۆ دابین كردنی ژیانێكی مەمرە و مەژی لە كوێرە ڕێگا سنوریەكاندا لەدەست داوە لە ساڵەكانی دواییدا بەردەوام رووی لە زیاد بوون بووە. ئەم ئامارە لە ساڵی ١٣٩٥ دا زیاتر لە ١٥٤ كەس بووە.

كۆڵبەری بە گشت دژواری و مەترسیەكەوە كە هەیەتی، بۆ خەڵكێك كە هیچ سەرچاوەیەكی بەڕێچوونی دیكەیان نییە، بە ” كار” حیساب دەكرێت و جەماوەرێكی بەرین لە خەڵكی ناوچەكە روویان تێكردوە. بێكاری بەرین و هەژاری، خەڵكی ئەو ناوچەیەی ناچار كردوە تا جەماوەرێكی زۆر لەوان بە ژن و پیاو و پیر و تەنانەت تازە لاوەوە روو بكەنە ئەم كارە سەخت و دژاوار و مەترسیدارە و رۆژانەش ژمارەیان زیاد دەكات. لەنێو خێڵی كۆڵبەراندا، ژنانێك هەن كە سەرپەرستی بنەماڵەیان لەئەستۆیە و چارەیەكیان بێجگە لەوە نییە كە ئەم كارە سەخت و دژاورە وەك ” شوغڵ” هەڵبژێرن.

ئەگەرچی بە كۆڵەوە گرتنی بارێكی قورس بۆ ماوەی چەند كاتژمێر بە ڕێگایەكی سەختی كوێستانی چڕدا، پشوبڕ و پڕ مەترسیە، بەڵام مەترسی ئامێز تر لە هەر ڕیسكێك تێپەڕین بە نزیك پایەگاكان و روو بە روو بوونەوەیە لەگەڵ هێزە ئینتیزامیەكانی ڕژیمە. ئەمانە كە سەرەكی ترین كاریان ئەزیەت و ئازاری خەڵك و بە تایبەت كۆڵبەران و باجگیری و تاڵانی كەلوپەلی كاسبكارانی سەر سنورە، لە دەمێك لەوە پێشەوە بەبێ هیچ بیانویەك و تەنیا بە ئامانجی ناچار كردنی كۆڵبەر و بۆ بەرز كردنەوەی نرخی باجگیرییەكانیان، كۆڵبەران و كاسبكارانی سەرسنور ئەدەنە بەر دەستڕێژی گوللە و دەیانكوژن. ئەوان تەنانەت هێرش دەكەنە سەر ئەو كۆڵبەرانەش كە كارتی تێپەڕ بوون لە سنور و ئیجازەی گواستنەوەی كالایان هەیە، و تا ئێستا قوربانیشیان هەبووە.

ئەو جەنایەتكارانەی كە بۆ كاری سنورەكان دادەندرێن و لە پایەگا و مەسیری هاتوچۆی كاروانیاچیەكاندا دادەمەزرێن، لەوێوە كە دەبێ سەهمی زنجێرە و سلسلە مەراتبی خۆشیان بدەن، لە ماوەیەكدا كە خەریكی ئەم كارە دەبن، ساتێك لە جەریمە وەرگرتن و باج گیری لە كاسبكارانی هەژاری سەر سنور و تاڵان كردنی بارەكانیان غافڵ نین.

بەڵام ئەمرۆ زەحمەتكێشانی كۆڵبەر و باقی بەشەكانی دیكەی چینی كرێكار لە كوردستان تەنیا نین. دەنگدانەوەی ڕەنج و ئازار و مەزلومیەتیانمان لە بزوتنەوەی بەرین و سەرتاسەری مانگی بەفرانباری ڕابردودا بیست. لە مانگرتنی شۆفیر كامیۆنەكان، لە مانگرتنی سەرتاسەری كرێكارانی ڕێگای ئاسن، و لە دەیان مانگرتن و ناڕەزایەتی كرێكاریدا كە رۆژانە لە ئارادایە، ئەم هاودەنگیە دەبیستین. كرێكاران و زەحمەتكێشانی كوردستان، بەشێكن لە بزوتنەوەیەكی ماف خوازانەی روو لە گەشەی سەرتاسەری كە لەمرۆدا بە بەرینایی هەموو ئێران لە ئارادایە. ئەم بزوتنەوانە كە توانایی ئەوەیان هەیە تا مۆری خۆیان لە ئاڵوگۆڕە سیاسیەكانی داهاتوی ئەم وڵاتە و تەنانەت لە سەرجەم ناوچەكەدا بدەن. خەڵكی زەحمەتكێش و ستەمدیتوی كوردستان، كە لەماوەی ٤ دەیەی ڕابردودا بە سەربەرزیەوە ئالای خۆراگرییان لەبەرانبەر سوڵتەی ڕژیمی ئیسلامیدا بە شەكاوەیی ڕاگرتوە، ئەمرۆ بە بینینی ئەوەی كە لە بەشەكانی دیكەی ئێڕاندا ڕوو ئەدات، هیوا بە سەركەوتن لە دڵیاندا چەكەرەی كردوە. زۆری پێناچێت كە كۆڵبەری ئەم هێمای چەساندنەوە، ستەمگەری و سوكایەتیە بە ئینسان، لەگەڵ ئەم ڕژیمە و لەگەڵ نیزامێك كە پشتیوانیەتی، لە گۆڕەپانی ژیانی ئەم كۆمەڵگایە دەسڕێتەوە.