مه‌عسوومه ئێبتێكار، جێگری كاروباری ژنان و بنه‌ماڵه‌ی سه‌رۆك كۆمار، له ٩ی ڕێبه‌ندان، به‌رابه‌ر له‌گه‌ڵ ٢٨ی ژانویه له وتووێژێكدا له‌گه‌ڵ هه‌واڵنێریی “ئیسنا” ڕایگه‌یاند كه گه‌ڵاڵه‌ی “پاراستنی كه‌رامه‌ت و پشتیوانی له ژنان له به‌رامبه‌ر توندوتیژی” كه له لایه‌ن ده‌زگای به‌ڕێوه‌به‌ری و قه‌زاییه‌وه په‌سند كراوه، له ڕێكه‌وتی ٢٥ی مانگی به‌فرانباردا به ئامانجی هه‌ڵسه‌نگاندن، ڕوانه‌ی مه‌جلیس كرا. به‌ڵام هه‌تا ئێستا مه‌جلیس وه‌رگرتنی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه‌ی ڕانه‌گه‌یاندووه. ده‌وترێ هاوكات گه‌ڵاڵه‌یه‌كی دیكه له مانگی خه‌رمانانی ئه‌مساڵدا له‌ژێرناوی “پاراستن، كه‌رامه‌ت و ئه‌منییه‌تی ژنان له به‌رامبه‌ر توندوتیژی” دراوه‌ته مه‌جلیس و ته‌ئید كراوه و هاوكات مه‌جلیسی كۆماری ئیسلامی خه‌ریكی هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه‌شه. ئه‌م گه‌ڵاڵه ٣٩ لاپه‌ڕه‌ییه، له لایه‌ن ٥١ نوێنه‌ره‌وه ئیمزا كراوه و له ناو لیستی كه‌سانێك كه ئیمزایان كردووه ته‌نیا ناوی ٤ ژن ده‌بیندرێ و هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ش خۆی، ناوه‌رۆكی گشتیی ئه‌و بابه‌ته‌ی كه قه‌راره هه‌ڵسه‌نگاندنی له‌سه‌ر بكرێ، نیشان ده‌دات. كه‌وابوو له ئێستادا، به‌ڕواڵه‌ت گه‌ڵاڵه‌یه‌ك به ئامانجی به‌ناو پشتیوانی له ژنان له به‌رامبه‌ر توندوتیژیدا، خه‌ریكه تاوتوێ ده‌كرێ. به‌ده‌ر له‌وه‌یكه ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه له ژووره پێچاوپێچه‌كانی مه‌جلیسێك كه داكۆكیكاری یه‌كێك له دژه ژن ترین حكوومه‌ته‌كانی جیهانه، به كوێ ده‌گات، پێویسته چاوخشاندنێكمان بێت به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كدا كه سه‌ركوت و توندوتیژیی ده‌وڵه‌تی دژبه ژنان یه‌كێك له بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی ئیدێئۆلۆژیی ڕژیم و یه‌كێك له مێكانیزمه سه‌ره‌كییه‌كانی پته‌و كردنی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته بووه له ماوه‌ی چوار ده‌یه‌ی ڕابردوودا.
له ڕاستیدا، له ساڵی ١٣٩٢ه‌وه، ئیده‌ی داڕشتنی گه‌ڵاڵه‌یه‌ك سه‌باره‌ت به توندوتیژیی ناو ماڵ، له‌ناو به‌شێك له چالاكانی بواری مافی ژن و ژماره‌یه‌ك له پارێزه‌رانی دادگوسته‌ری شكڵی گرت. به‌ده‌ر له‌وه‌یكه ئه‌م ئیده‌یه له‌ناو كامه به‌ش له چالاكانی ئه‌م بواره و له‌گه‌ڵ كامه ئاسۆ و به‌ربه‌ست هاته گۆڕێ، به‌ڵام به‌هه‌ر حاڵ، وڵامێك بوو به كاره‌ساتێكی دڵته‌زێنی كۆمه‌ڵایه‌تی، كه زۆرجار كۆمه‌ڵگا به ئاسانی لێی ده‌گوزه‌رێ. هه‌روه‌ها له په‌یوه‌ند له‌گه‌ڵ توندوتیژیی دژبه ژنان ته‌نیا یه‌ك نموونه له یاسای سزای ئیسلامی‌دا گونجاوه كه تێیدا هاتووه: ئه‌گه‌ر كه‌سێك له شوێنه گشتییه‌كان موزاحمه‌ت بو ژنان درووست بكات، سزا ده‌درێت و ئه‌وه‌ش هه‌موو ئه‌و شته‌یه كه به زه‌ینی نه‌خۆش و خه‌یاڵی حاكمانی ئیسلامی ده‌گات. به‌تایبه‌ت كۆماری ئیسلامی شوێنێكه كه هه‌موو سوننه‌ت و په‌یوه‌ندیی پیاومه‌زنانه‌ی كۆن له‌گه‌ڵ ئیدێئۆلۆژیی ئیسلامی و یاسای دژه ژن تێك‌هه‌ڵده‌كێشرێت و باروودۆخێك بۆ ژنان ده‌خوڵقێنێ كه تێیدا ده‌كه‌ونه به‌ر به‌ربڵاوترین توندوتیژیی كۆمه‌ڵایه‌تی و ناوماڵ.
ئیدێئۆلۆژیی ئیسلامی، به‌ستێنێكه كه نه ته‌نیا په‌یوه‌ندیی پیاومه‌زنانه، له گۆشه گۆشه‌ی یاسا دژه مرۆییه‌كانی خۆیدا گونجاوه، به‌ڵكوو ژنانی جیره‌خۆری ڕژیمیشی كردووه‌ته بڵینگۆی قیزه‌ونترین و نزمترین جاڕچییانی په‌یوه‌ندی دژه ژن.
هه‌مووان ئاگادارن كه ٨ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، له په‌یوه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه، له‌گه‌ڵ بۆچوونی جیاواز به‌ره‌وڕوو بووین. نوێنه‌ری وه‌زیری دادگوسته‌ری له دیفاع له‌و گه‌ڵاڵه‌یه ڕایگه‌یاند كه “له هێندێك بواردا له‌سه‌ر ئه‌وه پێداگر بووین تا له‌گه‌ڵ كلتووری ئیسلامی و یاساكانی ناوخۆ ته‌با بێت و هه‌وڵمان دا هاوئاهه‌نگی بكه‌ین“. هه‌ڵبه‌ت كۆمه‌ڵگا ئه‌م هاوئاهه‌نگ كردنه‌ی، به شێوازی جۆراوجۆر، له‌وانه پژاندنی ئه‌سید و تیغ لێدان له ڕوخساری ژنان و تێبه‌ردانی خاهه‌رانی زه‌ینه‌ب له گیانیان، بینیوه. له نێو هه‌مووی ئه‌م بۆچوونانه‌دا، بۆچوونی چالاكێكی ئۆسوولگه‌را كه پێشتر “سه‌رۆكی شۆرای فه‌رهه‌نگی و كۆمه‌ڵایه‌تیی ژنان و بنه‌ماڵه” بوو، سه‌ره‌نجه‌كانی به‌ره‌و خۆی ڕاكێشا. ئه‌و گه‌ڵاڵه‌كه‌ی ناو لێنا گه‌ڵاڵه‌ی “داكۆكی كردن له ژنانی ڕووسپی” و ڕێگاچاره‌ی خۆی له‌ناو ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه‌دا كه به‌ناو له‌گه‌ڵ “فه‌رهه‌نگی ئیسلامی و یاساكانی ناوخۆش سازگار” بوو گونجاند و ڕایگه‌یاند كه “ئه‌زموون، نیشانی داوه كه باشترین جۆری پشتیوانی كردن له ژنان، ئه‌وه‌یه كه پشتیوانی كردن لێیان، بسپێرین به پیاوانی بنه‌ماڵه، له‌وانه باوك، هاوسه‌ر، برا، باوكی باوك و باوكی هاوسه‌ر و ئه‌و مه‌حارمه‌ی كه توانای پشتیوانی و دیفاعیان له ژن هه‌یه“. له‌بیرمان نه‌چتێه‌وه كه ئه‌م جاڕچییه داماوه‌ی كۆماری ئسیلامی، “سه‌رۆكی شۆرای فه‌رهه‌نگی و كۆمه‌ڵایه‌تیی ژنان و بنه‌ماڵه” بوو.
چوار ساڵ دواتر پاش قسه و باسی به‌ناو خاوه‌ن بۆچوونه ئیسلامییه‌كان له‌مباره‌وه، سه‌ره‌نجام پێش‌نووسی گه‌ڵاڵه‌كه درایه مه‌جلیس. ئه‌م پێش‌نووسه چوار ساڵی دیكه له‌ناو ژووره‌كانی مه‌جلیس، ده‌زگای قه‌زایی، و ده‌زگای به‌ڕێوه‌به‌ریدا له هاتووچۆ دابوو تا سه‌ره‌نجام له‌ئێستادا گه‌ڵاڵه‌ی هاوبه‌شی دوو ده‌زگاكه وه‌ك گه‌ڵاڵه‌ی ده‌وڵه‌ت، ڕه‌وانه‌ی مه‌جلیس كراوه. داكۆكیكارانی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه ده‌ڵێن كه ناوه‌رۆكی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه له‌سه‌ر پێشگرتن له تاوان ته‌ئكیدی كردووه و له ڕێگه‌ی فێركارییه‌وه هه‌وڵی داوه تا فه‌رهه‌نگسازی بكات و توندوتیژی دژبه ژنان ڕوون بكاته‌وه. به‌شێك له ناوه‌رۆكی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه بریتییه له: “به‌هێز كردنی ناوه‌نده‌كانی پشتیوانی له ژنانی ئازاردیتوو له ده‌زگای قه‌زایی، زه‌رووره‌تیی پشتوانیی هێزه ئینتزامییه‌كان له ژنان له به‌رامبه‌ر توندوتیژی، به‌كار هێنانی پۆلیسی ژن بۆ حزووری هێزه ئینتزامییه‌كان له كه‌نار ژنان، دامه‌زراندنی سندووقی پشتیوانی له ژنانێك كه كه‌وتوونه‌ته به‌ر توندوتیژی و یان له‌به‌رده‌م توندوتیژی دان و هه‌روه‌ها دانی مابه‌ته‌فاوتی دیه‌ی ژنانێك كه كه‌وتوونه‌ته به‌ر توندوتیژی، به نیسبه‌ت دیه‌ی پیاوان“.
كه‌وابوو به پێی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه، قه‌راره ده‌زگای قه‌زایی، كه یه‌كێك له گرینگترین ئۆرگانه سه‌ركوته‌كانی حكوومه‌تی ئیسلامییه، له ژنان پشتیوانی بكات و ئه‌ركێك كه خاهه‌رانی زه‌ینه‌ب وه‌ئه‌ستۆیان بوو، ئه‌مجاره‌یان، له جلی پۆلیسی ئینتزامیدا و به ناوی یاسای په‌سندكراوی مه‌جلیس، به‌كرده‌وه‌ی ده‌ربێنن.
له‌و نێوه‌دا به‌تایبه‌ت ئه‌و به‌شه له گه‌ڵاڵه‌كه كه په‌یوه‌ندی به توندوتیژیی ناو ماڵه‌وه هه‌یه، سه‌ره‌نج ڕاكێشه. گه‌ڵاڵه‌كه ئه‌و ئه‌ركه ده‌خاته ئه‌ستۆی ده‌زگای قه‌زایی و ئینتزامی كه له ئه‌گه‌ری شكایه‌ت كردنی ژناندا “ده‌ستبه‌جێ و به بێ له‌به‌رچاو گرتنی نۆبه‌ت، په‌روه‌نده‌یان بۆ درووست بكرێت” و باسی ئه‌وه ده‌كات كه ئه‌گه‌ر تۆمه‌تبار هاوسه‌ر یان باوك بێت “په‌روه‌نده‌كه سه‌ره‌تا به ئامانجی ئاشتی و سازش، بۆ شۆرای حه‌لی ئیختلافی شوێنه‌كه ده‌نێردرێت و له ئه‌گه‌ری نه‌سازاندا، ئه‌مجاره‌یان بۆ دادگا یان دادسه‌را ده‌نێردرێت“.
ئه‌وه هه‌موو ئه‌و شته‌یه كه له په‌یوه‌ند له‌گه‌ڵ دیارده‌ی په‌ره‌سه‌ندنی توندوتیژیی ناوماڵ به زه‌ینی داڕێژه‌رانی گه‌یشتووه، ئه‌ویش له باروودۆخێكدا كه به پێی ئاماره‌كان، ٧٦ له‌سه‌دی ژنانێك كه ده‌كه‌ونه به‌ر توندوتیژیی ناو ماڵ له لایه‌ن هاوسه‌رانیانه‌وه بووه و كه‌میش نه‌بیندراوه كه به‌شێكی گه‌وره له قه‌تڵه نامووسییه‌كان، به‌شێكی گه‌وره له دستدرێژییه‌كان بۆسه‌ر ژنان، له لایه‌ن هه‌ر ئه‌م پیاوانه‌ی بنه‌ماڵه‌وه ئه‌نجام ده‌درێت. مه‌گه‌ر كه‌م ڕوو ده‌دات كه ژنان بۆ خۆده‌رباز كردن له توندوتیژیی داسه‌پاوی بنه‌ماڵه‌ی باوك، هاوسه‌رگیری بكه‌ن و ئه‌مجاره‌یان له لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ی هاوسه‌ره‌وه ڕووبه‌ڕووی توندوتیژیی نوێ ببنه‌وه.
به‌ده‌ر له‌وه‌یكه چاره‌نووسی ئه‌م گه‌ڵاڵه‌یه پاش تێپه‌ڕینی ٨ ساڵ به كوێ ده‌گات، تا ئێستاشی، ناتوانێ چكۆله‌ترین په‌رده به‌سه‌ر ئه‌م ڕاستییه دادات كه توندوتیژی دژبه دنان به‌شێك له كرده‌وه‌ی نیزامێكه كه ژن به كاڵا پێناسه ده‌كات و ئاشكرایه كه تێكڵاویی ئه‌م ڕوانگه‌یه له‌گه‌ڵ ئیدێئۆلۆژیی كۆنه‌په‌رستانه، شتێكی بێجگه‌له وه‌ها گه‌ڵاڵه‌یه‌ك لێ ده‌رنایه‌ت. به‌ڵام له ڕاستیدا ژنان له ئێران ده‌مێكه وه‌ك به‌شێكی چالاكی بزووتنه‌وه‌ی ڕادیكاڵی كۆمه‌ڵایه‌تی، له بواره جواوجۆره‌كانی نه‌به‌رد له‌گه‌ڵ ڕژیم و په‌یوه‌ندییه‌كانی خوڵقێنه‌ری توندوتیژی حزووریان هه‌یه و ئه‌وه‌ش بێگومان بابه‌تێكی چاره‌نووس سازه له‌پێناو پێشڕه‌ویی جه‌ماوه‌ر له گۆڕه‌پانی نه‌به‌رد بۆ ڕووخاندنی شۆڕشگێڕانه‌ی ئه‌م ڕژیمه.