رۆژی ٢٠ی ژوئه‌ن رێكه‌وتی ٣١ی جۆزەردان، رۆژی جیهانی پەنابەرانە. رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان رایگهیاندووه كه ژماره‌ی په‌نابه‌ران ئاواره‌كانی جیهان له ساڵی ٢٠١٥ی زاینیی، سنووری ٦٠ میلیۆنی تێپه‌ڕاندووه. كۆمیسیۆنی باڵای رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان بۆ كار په‌نابه‌ران له راپۆرتێكدا رایگهیاندووه ئه‌م ژماره‌یه ٢٠ میلیۆن و ٢٠٠ هه‌زار كه‌سیان په‌نابرانێكن كه له ئاكامی شه‌ڕ و ئه‌زییت و ئازار ناچار بوون وڵاته‌كانی خۆیان به‌جێ به‌هێڵن. ئه‌م ئاماره به واتای ئه‌وه‌یه كه له م جیهانه‌دا له هه‌ر ١٢٢ كه‌س یه‌ك كه‌س ناچار كراوه ماڵ و حاڵی خۆی به جێ بهێلێت.
سەرانی وڵاتانی پێشکەوتووی رۆژئاوایی، بەردەوام و بە شێوەی ریاکارانە لە رێژەی ئەو ئاوارانەی دەچنە وڵاتەکانیان، دەناڵێنن و کۆمەڵێک یاسای دژی پەنابەری پەسند دەکەن. بەڵام لە راستیدا زۆرترین پەنابەر لە وڵاتانی دواكه‌وتووی سه‌رمایه‌داریدا جێگیر بوون و کاربەدەستانی وڵاتانی پێشكه‌وتووی سه‌نعه‌تیی، کەمترین ژمارەی ئاوارە و پەنابەریان لە وڵاتەکانیاندا جێکردۆتەوە. لەپاڵ وڵاتانی پێشكه‌وتووی سەنعەتی پاشایەتی عەرەبستان و ئەمیرانی دەسەڵاتدار بەسەر وڵاتاتانی خەلیج، کەمترین ئاوارەیان رێگەداوە بچنە نێو وڵاتەکانیانەوە. دەروازەکانی ئەم وڵاتانە، تەنیا بەڕووی خاوەنانی سەروەت و سەرمایە و هێزی کاری هەرزانی کرێکارانی کۆچبەری ئاسیایی کە لە بارودۆخێکی کۆیلە ئاسادا لەم وڵاتانەدا کاردەکەن، کراوە بووە.ئەو موسیبەتانەی کە تەنیا لە ماوەی چەند ساڵدا بەسەر ئاوارەکانی سەرچاوە گرتوو لە شەڕە ناوچه‌یه‌كان، ئیستبداد، هەژاری، بێکاری و نەبوونی هیچ چەشنە هیوایەک بە داهاتوویەکی روون هێندراوە، ریشەی لە سەرمایەداری قەیران لێدراوی ئێستا و حکومەتە بۆرژواییە ناوچەیی و ئیمپریالیستیەکاندایە. ره‌قابەتەکانی دوو بلۆکی رۆژهەڵات و رۆژئاوا، هەوڵی دەوڵەتی ئامریکا بۆ تۆڵه کردنەوەی شکست لەشەڕی ویێه‌تنامدا، ئەفغانستانی کردە مەیدانی شەڕێکی خوێناوی کە تا ئێشتاش، درێژەی هەیە. هێرشی حکومەتی ئامریکا بە سەرۆک کۆماری جۆرج دەبلیو بووش بۆسەر ئەم وڵاتە، بارودۆخەکەی خراپتر کرد. ٣ میلیۆن ئاوارە بەرهەمی کردارەکانی دەوڵەتی ئامریکا و هاوپەیمانە ناوچەیی و جیهانیەکانیەتی. دواتر نۆبەی عێراق هات. داگیر کردنی عێراق لە لایەن دەوڵەتی ئامریکا و هاوپەیمانەکانیەوە، یەکێک لە کارەساتە کەم وێنەکان لە مێژوی مۆدێرندایە. کوژرانی یەک ملیۆن کەس، داسەپاندنی ٥ میلیۆن منداڵی بێ باوک و مەیدان دان به ماڵ وێرانكه‌رترین شەڕە فیرقەییەکان بووه هۆی ئاوارە بوونی بەملیۆن کەس.
شه‌ڕی سووریه له‌م دوو شه‌ره‌ش وێرانكارتربوو. ئه‌و شه‌ڕه به هه‌موو لایه‌نه‌كانی پڕ له كاره‌ساتی هه‌روا درێژه‌ی هه‌یه. له‌م شه‌ڕه دا تا ئێستا نزیكه‌ی ٤٠٠ هه‌زار كه‌س كوژراون و زیاتر له ١٢ میلیۆن كه‌س له دانیشتووانیی ئه‌م وڵاته له ئاكامی شه‌ڕدا ناچار بوون ماڵ و حاڵی خۆیان به‌جی بهێڵێن. له‌م ژماره‌یه زیاتر له ٥ میلیۆن كه‌س له خه‌ڵكی ئه‌م وڵاته ناچار بوون رووبكه‌نه ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كانی سووریه و له وڵاتانهی ده‌ورووبه‌ر بڵاوببنه‌وه. ئەم شه‌ڕانه و یارمەتیە راستەخۆ و ناڕاستەوخۆکانی دەوڵەتانی ئامریکا، عەرەبستان، قەتەر، تورکیە و ئێڕان بۆ کۆنەپەرست ترین هێزی ئیسلامی وەک داعش، قاعیدە، تالیبان و هەروەها شه‌ڕه‌كانی لیبی و یەمەن، زەمینە خۆشکەری ئاوارە بوونی بە ملیۆن خه‌ڵك لە ناوچه‌ی رۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاسته.
بەڵام ئەمە هەموو داستانەکە نییە. هەژاری، بێکاری، ژن ئازاری، ئیستبدادی هاری دینی، ئەو حكومەتە گەندەڵ و زۆردارانەی کە لە هەوڵدان تا کەشتییە لە قوڕ چەقیوەکەیان لە شەپۆلی قینی خەباتی کرێکاران و خەڵکی زەحمەتکێش رزگار بکەن، لە باقی هۆکارەکانی زیاد بوونی ژمارەی پەنابەرانن لە دنیادا. سەرانی وڵاتانی پێشکەوتووی سەرمایەداری لە دەوڵەتانی ئوروپایی و ئامریکاییەوە گرتویەتی تا حکومەتی ئۆسترالیا، بە بێ شەرمی تەواوەوە پەناخوازان وەک خەڵکێک وێنا دەکەن کە بەخاتری ئیمکاناتی رێفاهی خۆیان لە ئاو و ئاگر ئەدەن تا بگەنە وڵاتێکی ئەمن. ئەوان لە ئوروپا بە داخستنی سنورەکانیان و هاوکاری نەکردن، ئاوارەکانیان لە دەریای مەدیتەرانە و یان ئوقیانوسەکانی نزیک ئوسترالیادا وێڵکردوە و بوونەتە هۆکاری خنکانی ئەو ئاوارانەی کە ژمارەیەکی زۆریان منداڵن.
زۆربەی ئەو دەیان میلیۆن کەسەی کە هه‌ڵوه‌دای شوێنێکی ئەمنن، لە چینی کرێکار و توێژی بێبەش و زۆرلێکراوی کۆمەڵگان. ئەوان بە هەر دەرەجەیەک لە خوێندن و شارەزایی فەننیەوە بگەنە وڵاتانی ئەمن، بەریزی بێ مافترین کرێکارانەوە پەیوەست دەبن. پەناخوازان و ئاوارەکان شایستەی جیدی ترین و پەیگیرترین پشتیوانیەکانن. دەبێ رۆڵی سیستمی سیاسی و ئابووری زاڵ و حکومەتە بۆرژوایی و ئیمپریالیستیەکان لە پێكهێنانی کارەساتی ئاوارەییدا له‌قاوبدرێت. پێویستە سەرانی ده‌وڵه‌تانی ئیمپڕیالیستی ریسوا و درۆ و ریاکاریەکانیان سەبارەت بە دیفاع لە مافەکانی مرۆڤ و مافی ژنان و هیتر ئاشکرا بکرێت. ئەوان سەبەبکارانی بەرپا بوونی شەڕە وێرانگەرەکان و کارەساتی ئاوارەیی، لە خاوەرمیانەن. ئەوانن کە پەرە بە مسابقەی تەسلیحاتی ئەدەن و لە پەنای ئەم سیاسەتەدا بەملیارد دۆلار چەک بە حکومەتەکانی داسەپاو بەسەر خەڵکی ناوچەکەدا دەفرۆشن. دەبێ بە پشت بەستن بە بیرووڕای گشتیی پێشڕەو و ئینساندۆست و هێزە خەباتکارەکان لە وڵاتانی پێشکەوتوی سەرمایەداریدا دەوڵەتە رۆژئاواییەکان ناچار بکرێن تا رێز لە مافی ئاوارەکان و پەناخوازان بگرن. پێویستە خەبات بۆ بە رەسمی ناسینی مافی نیشتەجێ بوون و دابین کردنی ژیانێکی ئینسانی بۆ هەموو کەسێک وەک ئینسان، بە مافێکی جیهان شمول و وەک هاووڵاتییه‌كی جیهانی و لەوانە مافی نیشتەجێ بوون لە هەر شوێنێکی دنیادا کە بیهه‌وێ، پەرەبستێنێ.