کەمتر لە مانگێکی ماوە بۆ دەست پێکردنی هەڵبژاردنی پێش وەختی سەرۆك کۆماری لە رۆژی ٢٤ی ژوئه‌ن لە تورکیە. ئەم هەڵبژاردنە لە حاڵێکدا بەڕێوەدەچێت کە ئەردوغان لە پێشدا ڕەقیبەکانی مودەعی دەسەڵاتی لە ئاک پارتی و تەنانەت لە دەرەوەی ئەو حیزبەش بە کردەوە لە مەیدان وەدەر ناوە. هەڵبژاردنێک کە بۆ کاتی یاسایی بەڕێوەچوونی هێشتا زیاتر لە ساڵێکی ماوە. هەڵبژاردنی پێش وەختی مانگی ژوئه‌ن لە تورکیە درێژەی ستراتیژی ئەردوغان بۆ درێژه دان بە ده‌سه‌ڵاتی خۆی و حیزبەكه‌ی لە تورکیە دایە. ئەم ستراتیژه‌ی ئەردوغان تا ئێستای لە چەند قۆناغدا بەکردەوە دەرهاتوە. زەنگی یەکەم قۆناغی بە کودتای ساڵی ٢٠١٦ لێدرا. ئەوکات سیناریۆی گشت پرسی گۆڕینی قانونی ئەساسی بە ئامانجی زیاد کردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆک کۆمار بە کردەوە دەرهات و ئێستا هەڵبژاردنی پێش وەخت ئاڵقەیەکی تر لەم ستراتیژه‌یه كه سه‌رقاڵی به‌كرده‌وه ده‌رهێنانیه‌تی.
کاردانەوەی ئەردوغان لە بەرانبەر کوده‌تای ساڵی ٢٠١٦ دەریخست، ئەردوغان بەم ئاکامە گەیشتوە کە تەنیا بە پشت بەستن بە ستراتیژی سەرکوتی ئاشکرا دەتوانێ دەسەڵاتەکەی لە تورکیە درێژە پێبدات. کودتا ئەو دەرفتە زێڕینەی دا بە ئەردوغان تا بە پشت بەستن بە هەڵخڕاندنی هەستی هەوادارانی، یەکەم هەنگاوەکانی بەرەوپێش بردنی ئەم ستراتیژه هه‌ڵبگرێ. بەشوێن ئەو کودەتایەدا بوو کە دەوڵەتی ئەردوغان دەستی دایە بەرین ترین تەسفیەکان لە مێژووی تورکیە. زیاتر لە ٥٠ هەزار کەسی لە نەیارانی بە پەروەندە سازی بێ بنەما بە تاوانی بەشداری کردن لە کوده‌تادا دەست بەسەر کرد. زیاتر لە سەد هەزار کەسی لە کارمەندانی دەوڵەتی لە سەر کار لابرد. زیاتر لە ١٧٠ ناوەندی راگەیاندنی داخست و زیاتر لە ١٠٠ رۆژنامە نووسی خستە زیندان. هاوکات دەیان کەس لە کاربەدەستانی شارەوانی لە ئوستانە کوردنشینەکان بە تاوانی بێ ناوەرۆک زیندانی کرد. تەسفیەی بەرینی ئیدارەکان لە لایەنگرانی حیزبی دیموکراتیکی گەلانی بە گرتنی ڕێبەران و نوێنەرانی ئەم حیزبە لە پاڕلمانی ئەو وڵاتە و سەرئەنجام ده‌ستبه‌سه‌ر كردنی سیمایەکی ناسراوی وەک سەلاحەدین دیمیرتاش گەیشتە لوتەکە.
دواتر نۆره‌ی گشت پرسی قانونی ئەساسی هات تا ئەردوغان دیکتاتۆڕیه‌تی هەوسار پچڕاوی خۆی به عه‌بای یاسادا بپۆشێ. ئەردوغان دەیزانی کە تێپەڕ بوونی کات بە زیانیەتی و کاتیش بە خێرایی دەڕۆیشت و ئەردوغان دەبوو نەخشە و پیلانەکانی بەبێ لەدەست دانی کات بە کردەوە دەربێنێ. ئەردوغان کە دیموکراسی نێوەوناتەواوی تورکیەی بە قازانجی خۆی نەدەبینی، بەشوێن ڕێگایەکەوە بوو تا خۆی لە بەربەستەکانی ئه‌و دیمۆكراسییه ڕزگار بکات.بۆ ئه‌و مه‌به‌سته بوو كه گشت پرسی بۆ گوڕینی قانونی ئەساسی ڕێکخست. بەپێی یاسای تازه سەرۆک کۆمار دەبووە خاوەنی ده‌سه‌ڵاتێكی بێ وێنە بە بەراورد لەگەڵ گشت مێژووی تورکیەی نوێ. یاسای جێی سەرنجی ئەردوغان بە زۆرینەیەکی گوماناوی و لاواز پەسند کرا.
بەڵام هەموو ئەم هەنگاوانە لە بارودۆخێکدا لە ئارادا بوون کە قەیرانی سیاسی و ئابووری رۆژ لەگەڵ رۆژ بەرینتر دەبۆوە. ئەرزشی دراوی ڕەسمیی تورکیە لە ماوەی ٤ ساڵدا نزیک بە ١٥٠ لەسەد دابەزی. ئیجرای بەرنامە نیئۆلیبڕاڵیەکانی دیکتە کراو لە لایەن بانکی جیهانی و سندوقی نێونەتەوەیی پوڵەوە، تورکیەیان به نیسبەت بەرهەمی ناخالیسی میللی خۆی کردە یەکیک لە قەرزدار ترین وڵاتانی دنیا. ئەو قەرزانەی کە ئابووری توركیە لە دانەوەیاندا بێ توانایە. لە بواری سیاسیدا پشتیوانی لە داعش و گوروپە توندڕەوە ئیسلامیەکان لە سوریە بوو بە ئابڕوچوونی نێونەتەوەیی بۆی. پرۆژەی تورکیە لە وڵاتی سوریە کە لەسەر بنەمای لاچوونی بەسار ئەسەد بنیاد نرابوو، ناکام مایەوە. باج گیری لە دەوڵەتانی ئوروپایی و کەڵک وەرگرتنی لە پەنابەرانی سوریە لەم پێوەندەدا وه‌كوو ئامراز، لە نیوەی ڕێدا ڕاگیرا. مانۆڕی دیپلۆماتیكی ئەردوغان لە کەلێنی نێوان بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا و روسیەدا، ئیمتیازێکی بۆی بەشوێنەوە نەبوو. بۆ کەسێکی تینوی دەسەڵات، وەک ئەردوغان و گوێ لەمستەکانی لە حیزبی دادوگەشەدا، هەر کام لەم روداوانە زەنگێکی مەترسی جیدی بوون. تەسفیە بەرینە نیوخۆییەکان، گوڕینی قانونی ئەساسی، هەڵبژاردنی پێش وەخت، بە گشتی نیشانی ئەدەن ئەردوغان هەوڵ ئەدات، بەر لەوەی کە دەرفەت لە کیس بچێت، پایەکانی دەسەڵاتەکەی قایم بکات. ئەردوغان لەپێشدا بڕیاری داوە کە لە هەڵبژاردنی مانگی ژوئه‌ن لە قۆناغی یەکەم بێ یان دووهەمدا بەهەر حاڵ سەرکەوتو لە سندوقەکان سەردەربێنێ. ئەم کارە نە بۆ ئەو نه بۆ هیچ دیکتاتۆڕێک لە وەها سیستمێکدا هەڵبەت کارێکی دژوار نییە. بەڵام له ڕاستیدا ئەردوغان دەستی داوەتە قومارێک کە بردنەوە و دۆڕاندن تییدا نەک لە گۆڕەپانی هەڵبژارنی فەرمایشی مانگی ژوئه‌ندا، بەڵکوو لە سبەی رۆژێکی نەک زۆر دووردا و لە کێشمەکێشە سیاسی و چینایەتیەکانی کۆمەڵگای تورکیەدا یەکلایی دەبێتەوە. بنەمای ستراتیژی ئەردوغان لەسەر گومانی باو لەنێو دیکتاتۆرەکاندا بنیاد نراوە. تەوەهومێک کە ئیجازەیان نادات ڕاستیەکان بەو جۆرەی کە هەن ببینن. ئەگەر ئەردوغان پێی وایە کە گۆیا تەکلیفی دەسەڵات و پێگەی ئەو بۆ ماوەیەکی دورودرێژ، لە هەڵبژاردنی مانگی ژوئه‌ندا یەکلایی دەبێتەوە، بێ گومان کەوتۆتە داوی تەوەهوماتی ساویلكانه‌ی خۆیەوە. کۆمەڵگای تورکیە زیندو ترو پڕ جم و جۆڵ تر لەوەیە کە بەم شێوەیە هاسان لە بەرانبەر هێرش بۆسەر دەستکەوتە سیاسی و کۆمەڵایە تیەکانی، سەردانەوێنێ. لە تورکیە بزوتنەوەی کۆمەڵایەتی بەهێز بوونیان هەیە کە لە گۆڕەپانی سیاسی و کۆمەڵایەتی دا لە بەرانبەر دیکتاتۆری حاکمدا ڕیزیان به‌ستووه. بزوتنەوەی کرێکاری تورکیە یەکێک لە بزوتنەوە بەهێزە کرێکاریەکانە لە ئاستی دنیادا. ئەگەرچی ئەم بزوتنەوەیە هێشتا خاوەنی ڕێبەری ڕادیکاڵی خۆی نییە، بەڵام لە هه‌مان كاتدا قەت نەبۆتە ئامرازی دەستی هەیئەت حاکمەی ئەو وڵاتە. ئەم بزوتنەوەیە لە روداوە سیاسیەکانی ئەم سالانەی دواییدا دەوری خۆی لە گۆڕینی هاوسەنگی هێزدا بە قازانجی بەرەی خەڵک گەلیک جار نیشان داوە. بزوتنەوەیه‌کی ئازادی خوازانە و سیکۆلاری ڕادیکاڵ، کە بزوتنەوەی خوێندکاران و کۆمەڵگای روناکبیریی تورکیەیە و مه‌یلگه‌لێكی چەپ و کومونیستی تێیدا دەورێکی بەرچاویان هەیە راستیەکی دیکەی ئەم کۆمەڵگایەیە. ئەم بزوتنەوەیە قەت گۆڕەپانی خیابانەکانی تورکیەی لە شارە گەورەکانی ئەو ولاتەی، بۆ دیفاع لەو ئەرزشانەی کە بە قیمەتێکی گران دەستەبەر بوون، چۆڵ نەکردوە. زۆربەی خەڵک لە شارە گەورەکانی تورکیە، قەت هاوجیهەتی ئەردوغانیان نەکردوە. ئاماری ئه‌وانه‌ی بایكوتی هەڵبژاردنه‌كانیان كردووه و دەرسەدی ئەو دەنگانەی کە لەم ساڵانە، بە قازانجی ئەردوغان خراونەتە سندوقەکانەوە، ئەم راستیە بە روونی دەسەلمێنێ. بزوتنەوەی بەهێزی خەڵکی کوردستانی تورکیە، بناغه‌یه‌كی دیکەی خەباتی ئازادی خوازانە و حه‌ق خوازانه‌یه لە تورکیە. ئەم بزوتنەوەیە لە ماوەی چەند ساڵی دواییدا بەشی پێشڕەوی کۆمەڵگای تورکییەشی کردۆتە هاوڕێی خۆی. ئەم بزوتنەوەیە سەرەڕای چه‌ند زه‌ربه‌یه‌ك كه له‌م ساڵانه‌ی دواییدا به‌ری کەوتوە، هێشتا یەکیک لە نیگەرانیەکانی جیدی ئەردۆغان و حێزبەکەیەتی. بە سەرنج دان بەم راستیانە هەڵبژاردنی مانگ ٧ی ژوئه‌ن لە تورکیە نەک کۆتایی ماجەرا، بەڵکوو سەرەتای رەوتێکە کە موژدەی کۆتایی تەمەنی سیاسی ئەردوغان و حیزبەکەی پێیە.