كاتێك كه باس له منداڵانی كار و سهرشهقام دهكرێت، وێنهی منداڵانێك دێته بهر چاو، كه لهسهر چوارڕاكان و له ناو دووكهڵی ماشێنهكاندا بۆ بهدهستهێنانی تیكه نانێك، ئهوبهراوبهر دهكهن. ئهو منداڵانه دێنه بهرچاو، كه له كهنار پیادهڕهوهكان چاویان به ڕێبوارانهوه دووریوه و چاوهڕوانی ئهوهن كه ڕێبوارێك به نیگای پڕ له ڕۆحمێوه، لێیان نزیك بێتهوه و كهوشهكانی بۆ واكس لێدان بخاته ئیختیاریانهوه و یان وێنهی منداڵانێك كه باری قورسیان لهسهر شانیان داناوه و له ناو قهرهباڵغیدا، بهسهختی بهرهوپێش دهڕۆن. بهڵام ههمووی ئهم وێنانه، بهشێكی چكۆله لهو دیاردهیهی كه پێی دهوترێ منداڵانی كار و سهرشهقام، وهسف دهكات. بهشێكی زۆر لهو منداڵانه له كارگه شێدار و تاریكهكاندا خهریكی كارن كه نابیندرێن و ههڵبهت سهخترین كاره جهستهییهكانیش وهئهستۆی ئهوانه.
ئێستا ئیتر چهندین مانگه كه دهبێ بهم وێنانه، بڵاوبوونهوهی ویرووسی مهرگباری كۆرۆناش زیاد بكهین. لێره ئیتر منداڵانی كار و سهرشهقام نه تهنیا بێ هیچ بهرگرێكی تهندرووستی به حاڵی خۆیان ڕهها كراون، بهڵكوو ڕژیم له دڵی گشتگیربوونی كۆرۆنادا، قۆناغێكی نوێی له هێرش و سهركوت دژبه منداڵان ڕێكخستووه. ئهم جارهیان به بیانووی “كۆكردنهوهی منداڵانی كار و موعتادهكان” و ڕێگری له بڵاوبوونهوهی كۆرۆنا، دهڕۆنه سۆراغیان. ئهم هێرشه وهحشیانهیهشیان، “كردهوهی بێهزیستی” بهرامبهر به منداڵانی كار، ناو لێناوه. ستادێك پێكهاتوو له هێزی ئینتزامی، سپا، سازمانی تهبلیغاتی ئیسلامی و ئهئیمهی جومعه، ههر بهم ئامانجه، له دهوری یهك كۆبوونهتهوه. فهرمانداری تاران له وتووێژ لهگهڵ ههواڵنێریی “ئیسنا” ڕایگهیاند كه “ههوڵی پێویست بۆ كۆكردنهوهی منداڵانی كار، خهریكه ئهنجام دهدرێت“. ئهو له دوابهرئاوردی یهك مانگی ڕابردووی خۆیدا وتی كه “پێویسته بۆ خاوێن كردنهوهی گشتیی شاری تاران هاوكاریی پێویستمان له لایهن دهزگا جۆراوجۆرهكان بهتایبهت میدیاكان لێ بكرێ” و ئهوهش هیچ شتێك نهبوو بێجگهله هێرشی میدیایی بۆسهر منداڵانی كار و سهرشهقام و بێگومان ڕێگاخۆش كردن بوو بۆ سهركوت كردنیان. ئێستا دهبوو میدیاكانی ڕژیم دهستیان كردبایه به تهبلیغات كه گۆیا منداڵانی كار و سهرشهقام، “دز، ئهندامی گرووپه مافیاییهكان، موعتاد و سهرهڕۆ“ن و بۆیه پێویسته كۆبكرێنهوه و ڕۆخساری شار به نهمانی ئهوان، “خاوێن” بێتهوه. بهكار هێنانی وشهی وهك “كۆكردنهوه” و “خاوێنكردنهوه” له پێوهند لهگهڵ منداڵانی كار و سهرشهقام، نیشانی دهدات كه ئهوان، واته ئهو جهنایهتكارانهی كه لهسهر كورسیی دهسهڵاتی ئهم كۆمهڵگایه دانیشتوون، به چ ئهدهبیاتێكهوه باس له دیاردهیهكی مهترسیداری كۆمهڵایهتی دهكهن. له ڕاستیدا، زۆربهی ههرهزۆری ئهم منداڵانه، كهسانێكهن كه بهخاتری باروودۆخی دژواری ژیانی بنهماڵهكهیان، لهجیات ڕۆیشتن بۆ مهدرهسه، ناچار بوون ئهركی ناندهرهێنهریی بنهماڵه بگرنه ئهستۆ. لهو نێوهدا، لهگهڵ ورووژمی كۆرۆنا و له باروودۆخێكدا كه ملیۆنان كرێكار له بهشه ڕهسمی و غهیره ڕهسمییهكان، ئاوارهی سهر شهقامهكان بوون، زۆر دژوار نییه بهوه بگهین، كه لهو چهرخه كارهساتبارهدا، منداڵانی كار و سهرشهقام، بێ پهناترین بهشی زیان دیتووی ئهم كۆمهڵگایه دێنه ئهژمار. ههر ئهوهنده بهسه تا سهرهنج بدهینه بۆچوونی چالاكانی ئهم بواره كه ههوڵ دهدهن ڕیشهكانی ئهم زیانه كۆمهڵایهتییه بناسن، تا بۆمان دهركهوێ كه ئهم دیارده مهترسیداره بهرههمی نیزامی سهرمایهدارییه. ئهم چالاكانه پێمان دهڵێن كه تهنیا ١٠ لهسهدی منداڵانی كار، لهسهر شهقامهكانن و باقییهكهیان له كارگهكاندا كار دهكهن و یان زبڵگهڕن. ههڵبهت دهشزانین كه ساڵههایه یاسای كاری ڕژیم، ئهو كارگایانه كه كهمتر له ١٠ كهس تێیدا خهركی كارن، ناگرێتهوه و لهم ڕێگهوه، ڕژیم، ملیۆنان كرێكار و جهمعییهتی بهرینی منداڵانی كاری له بیمهی دهرمانی، بێكاری و خانهنشینی بێبهری كردووه. گاڵتهی تاڵیش لێرهدا ئهوهیه كه بهڕواڵهت كاری منداڵانی ژێر ١٥ ساڵ تهمهن قهدهغهیه، بهڵام ههزاران منداڵی ژێر ١٥ ساڵ تهمهن، له لایهن خاوهنكارانی ناوهنده دهوڵهتییهكان، لهوانه شارهدارییهكان، بۆ جیاكردنهوهی زبڵ له بهرامبهر حهقدهستێكی بێ بایهخدا به سهختی ناچارن كار بكهن و له چاڵ و گاڕاژهكانی زبڵگهڕیدا، له ناوچهكانی دهرهوهی شار جێگیر كراون. ڕاپۆرته غهیره ڕهسمییهكان باس لهوه دهكهن كه نزیك به ٥ ههزار منداڵ له تاران له ڕێگهی زبڵگهڕییهوه بژێوی خۆیان بهدهست دێنن و ههڵبهت دهشزانین كه له نێو ئهو كارانهی كه منداڵان ئهنجامی دهدهن، بێگومان زبڵگهڕی، مهترسیدارترین و خراپترین جۆری كاره.
ئهگهرچی ناوهنده دهوڵهتییهكان، ژمارهی منداڵانی كار نزیك به نیو ملیۆن كهس ڕادهگهیهنن، بهڵام ئاماره غهیره ڕهسمییهكان باس له بوونی لانیكهم ٧ ملیۆن منداڵی كار له ئێران دهكهن. گشت ڕاپۆرتهكان ئهوهمان پێدهڵێن كه داڕمانی ئابووری، تهوهرۆمی هاوسارپساو و چوونهسهرهوهی جاروبارهی ٣٠٠ لهسهدیی قیمهتی كاڵاكان، بووهته هۆی زیادبوونی جهمعییهتی منداڵانی كار و سهرشهقام. توندوتیژیی و تهنانهت ئازاری جنسی دژ بهو منداڵانه، خۆی داستانێكی دڵتهزێنی دیكهیه. چالاكێكی بواری مافی منداڵانی كار دهڵێ: ” بهداخهوه ئیداره و ڕێكخراوه پهیوهندیدارهكان، لێكۆڵینهوه لهسهر باروودۆخی كارگهكان ئهنجام نادهن تا له حزووری منداڵانی كار ئاگادار ببنهوه. زۆربهی خاوهنكارهكان حاشا له بهكارهێنانی منداڵان دهكهن بهڵام، به لێكۆڵینهوهیهكی ساده نه تهنیا پێچهوانهكهی دهردهكهوێ بهڵكوو مهعلوومیش دهبێ كه سهرهڕای ئازاری جنسی، بهردهوام له لایهن خاوهنكارهوه دهكهونه بهر توندوتیژی“. ڕێك له وهها باروودۆخێكی دڵتهزێندا، جێگری وهزیری دادگوستهری كه گۆیا جێگری “مافی مرۆڤ و كاروباری نێونهتهوهیی“ی وهزیره، له ڕێكهوتی ٩ی ڕێبهنداندا، له ڕێگهی بهڕێوهبردنی بهناو كۆنفرانسێكی شارهزایانه و سێزدهههمین مهدرهسهی زستانیی مافی منداڵ له بووشێهر، وتی: “مهدرهسهی مافی منداڵ، سهرهڕای ههموو جۆره توندوتیژیهك دژبه منداڵان، منداڵانی كار و سهرشهقام، منداڵانی دواكهوتوو له خوێندن و منداڵانێك كه پشتیوانی قهزایی و كۆمهڵایهتییان لێناكرێ، بهڕێوهچووه”. ئهو تهنانهت ئهو ئیدیعایه دهكات كه ئامووزه دینییهكان، بایهخێكی تایبهت به منداڵان دهدهن و دهشڵێ كه “لهبواری پشتیوانی له مافی منداڵان و تازهلاوان، نیزامی ئیسلامی، كۆمهڵگهیهكی نێونهتهوهیی پێشكهوتوو، بهئهژمار دێت“. بهڵام لهبیرمان نهچووهتهوه كه سهرانی ڕژیم، له جهرگهی كوشتاری كۆرۆنادا، بهوپهڕی بێشهرمییهوه هاتنه بهر دووربینهكان و ئیدیعایان كرد كه ڕێگاچارهی ئهوان “سهركهوتووتری ئهزموون بووه له ناو گشت وڵاتهكانی جیهاندا له دهورهی بڵاوبوونهوهی كۆرۆنادا“. ئهگهر ئێستا بهتایبهت پاش گیان لهدهست دان و تووش بوونی چهند ملیۆن كهسی، هێشتا ڕێبهری جهنایهتكاری كۆماری ئسیلامی، فهرمانی ڕێگری له هاتنی واكسێن دهردهكات و وشیارانه ملیۆنان كهس له خهڵك بهرهو قهتڵگاكان دهبات، بۆچی دهبێ جێگری وهزیری دادگوستهری له بووشێهر، شهرم له وتنی “پێشڕهو بوونی نیزامی ئیسلامی له كۆمهڵگهی نێونهتهوهیی“دا بكات.
له ههواڵهكاندا هاتبوو كه “ڕهزا“، یهكێك له منداڵانی كار كه ناندهرهێنی بنهماڵه بوو، چهند حهفته لهمهوبهر كۆتایی بهژیانی خۆی هێنا. ئهو ٥ ساڵ لهمهوبهر كاتێك كه تهمهنی ١٣ ساڵ بوو، له بهرنامهیهكی تێلێویزیۆنی له وڵام به ئامادهكاری بهرنامهكه كه پرسیبووی، چ ئاواتێكت ههیه، وڵامی دابۆوه كه” هیچ ئاواتێكم نییه، لهبهر ئهوهیكه له بهیانییهوه تا شهو خهریكی كارم، كاتم نهبووه بیری لێبكهمهوه”. ئهم ڕستهیه بێگومان تراژێدیهكی دڵتهزێن و دیمهنی ژیان و ئاواتی جهمعییهتی ملیۆنیی منداڵانی كار و سهرشهقامه. و “ڕهزا” به نوێنهرایهتیی ئهم جهمعییهته، قووڵایی ئهم تراژێدییهی به ههمووان نیشان دا. ئهگهرچی “ڕهزا” دهرفهتی هێنانهبهرچاوی ئاواتهكانی نهبوو، بهڵام هیچ دهلیلێك بوونی نییه كه ڕێگه بدرێت، ملیۆنان منداڵی كار و سهرشهقام، لهژێر باری برینهكانی ناكۆكیی چینایهتی و مهودای بهرینی ههژاری و سهروهتدا، بهبێ ئاوات، كۆتایی به ژیانی خۆیان بێنن.