پتر له یه‌ك ساڵ به‌سه‌ر گیان له‌ده‌ست دانی یه‌كه‌مین تووش بووانی نه‌خۆشیی كۆویدی ١٩دا تێپه‌ڕ بووه. له ئێستادا ژماره‌ی كه‌سانێك كه به‌هۆی ئه‌م ویرووسه‌وه له ئاست جیهانیدا، گیانیان له‌ده‌ست داوه، سنووری یه‌ك ملیۆن و ٧٠٠ هه‌زار كه‌سی تێپه‌ڕاندووه و ئه‌م ژماره‌یه له‌وانه‌یه له مانگه‌كانی زستاندا له نیوكوره‌ی باكووریی زه‌وی، یه‌كجار بڕواته سه‌رێ. ئه‌وه‌ش له‌حاڵێك دایه كه به‌ده‌یان ملیۆن كه‌سیش تووشی ئه‌م نه‌خۆشییه بوون و پێنوه‌ی گرفتارن. هه‌واڵی په‌یوه‌ندیدار به بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م ویرووسه و دواهاته‌كانی، هێشتا به‌رنامه‌ی زۆرێك له هه‌واڵنێریه‌كانی جیهانی به‌خۆوه ته‌رخان كردووه. ته‌وه‌ری چۆنیه‌تیی به‌ره‌نگاربوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌م په‌تایه و كه‌م كردنه‌وه‌ی كاریگه‌ریه‌كانی له‌سه‌ر وه‌ده‌ست هێنانی قازانجی سه‌رمایه، چووه‌ته ناوه‌ندی سیاسه‌ت و كێشمه‌كێشی باڵه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی سه‌رمایه‌دارییه‌وه. له‌گه‌ڵ ئه‌م گۆڕانكاریانه، دواهاته ڕووحی و ده‌روونییه‌كانی مه‌رگی ئازیزان، له ده‌ست دانی پیشه و داهات و كه‌وتنه ژێر هێڵی هه‌ژاری و ئه‌و به‌ربه‌ستانه‌ی كه به‌سه‌ر بواره جۆراوجۆره‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی‌دا سه‌پاون، ژیانی ڕۆژانه‌ی میلیاردها مرۆڤی دژوارتر كردووه.
له ئێران له‌و جێگه‌وه كه كاربه‌ده‌ستانی ڕژیمی ئیسلامی، هه‌ر له سه‌ره‌تاوه له‌ئه‌نقه‌ست، ده‌ستیان دایه نهێنكاری و درۆنانه سه‌باره‌ت به ڕاستیه‌كانی په‌یوه‌ندیدار به كات و پانتایی بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م ویرووسه و له به‌رامبه‌ر خواستی قه‌ره‌نتینه‌ی شار و شوێنه ئایینییه‌كان موقاومه‌تیان كرد، خه‌ڵكی ئێران كه‌وتنه به‌ر سه‌خت ترین شه‌پۆله‌كانی كۆرۆناوه. كاریگه‌رییه‌كانی ئه‌م په‌تایه، له‌سه‌ر په‌ره‌سه‌ندنی هه‌ژاری و بێكاری و ئازاره كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، كاره‌ساتبار بووه. به پێی ئاماره ڕه‌سمییه‌كان له ئێران هه‌تا ئێستا پتر له یه‌ك ملیۆن تووشی نه‌خۆشیی كۆرۆنا بوون و پتر له ٥٥ هه‌زار كه‌سیش به‌هۆی ئه‌م نه‌خۆشییه‌وه گیانیان له‌ده‌ست داوه. به‌ڵام لێكۆڵینه‌وه‌ی ناوه‌نده سه‌ربه‌خۆكان و ته‌نانه‌ت هێندێك له كاربه‌ده‌ستان و ناوه‌نده‌كانی ڕژیم، ده‌رخه‌ری ئه‌و ڕاستییه‌ن كه ئاماری واقعی قوربانییان ٣ تا ٧ هێنده‌ی ئه‌و ئاماره ڕه‌سمییانه‌یه كه له لایه‌ن وه‌زاره‌تی ته‌ندرووستیی ڕژیمه‌وه ڕاگه‌یه‌ندراوه.
له سه‌روبه‌ندی ساڵی نوێی زایینیدا و له‌گه‌ڵ بڵاوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی به‌رهه‌م هاتنی واكسێنی كۆرۆنا، هیوای كۆنتڕۆڵی ئه‌م قه‌یرانه و گه‌ڕانه‌وه بۆ باروودۆخی ئاسایی، له ئاستی جیهانیدا به‌هێزتر بووه. ده‌وڵه‌تانی سه‌رمایه‌داری هه‌ر له ئێستاوه بۆ نۆژن كردنه‌وه‌ی ئابوورییه قه‌یران لێدراوه‌كه‌یان له سه‌رده‌می پاش كۆرۆنادا، به‌رنامه داده‌ڕێژن. له نه‌بوونی ڕێگاچاره‌یه‌كی سۆسیالیستی بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه له‌گه‌ڵ گشتگیر بوونی كۆرۆنا، چین به هه‌وڵی ئۆتۆریته‌خوازانه‌ی ده‌وڵه‌ت و به گرتنه‌به‌ری ستراتێژی هێرشبه‌رانه‌ی تێست وه‌رگرتن، به‌ئامانجی شوێن گرتن و پچڕاندنی ڕنجیری گواستنه‌وه‌ی ویرووسی كۆرۆنا، پاپه‌ندكردنی هه‌مووان به ڕه‌چاوكردنی پێوه‌ره ته‌ندرووستییه‌كان و قه‌ره‌نتینه‌ی سه‌ختگیرانه، بووه‌ته مۆدێلێك بۆ كۆنتڕۆڵ كردنی كاریگه‌ری قه‌یرانی كۆرۆنا. له حاڵێكدا كه باقیی زلهێزه ئابوورییه‌كانی جیهان، له‌گه‌ڵ شه‌پۆلی توندی قه‌یرانی كۆرۆنا ده‌رگیرن، ڕێژه‌ی گه‌شه‌ی ئابووری له وڵاتی چین گه‌یشتووه‌ته‌وه سه‌رده‌می پێش سه‌رهه‌ڵدانی په‌تای كۆرۆنا.
ئه‌گه‌رچی به‌رهه‌م هاتنی واكسێنی نوێ، هیوای كۆتایی هاتنی ویرووسی كوشنده‌ی كۆرۆنای به‌هێزتر كردووه، به‌ڵام به‌رهه‌م هاتنی واكسێن و پێكهێنانی ئیمه‌نیی پێویست بۆ كۆنتڕۆڵ كردنی یه‌كجاریی ئه‌م ویرووسه، هێشتا مه‌ودایان یه‌كجار زۆره. له ئه‌مریكا، ئه‌گه‌رچی پڕۆسه‌ی واكسیناسیۆن ده‌ستیپێكردووه. به‌ڵام پێش‌بینی كراوه كه پێكهێنانی ڕاده‌ی ئیمه‌نیی پێویست، له‌وانه‌یه تا زستانی ساڵی داهاتوو بخایه‌نێ. به پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌یكه كۆرۆنا، قه‌یرانێكی جیهانییه، به‌ڵام كۆمپانیه‌كانی به‌رهه‌مهێنه‌ری ئه‌م واكسێنه هێشتا ناتوانن له ئاست پێداویستیی جه‌معییه‌تی جیهان ده‌ست بده‌نه به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م واكسێنه و هێشتا هیچ نیشانه‌یه‌ك له‌وه‌یكه حه‌قی ئیمتیازی به‌رهه‌مهێنانی به‌رینی ئه‌م واكسێنه‌یان له ئاستی جیهانیدا پێدرابێ، نابیندرێ. ئه‌و وڵاته ده‌وڵه‌ته‌مه‌ندانه‌ی كه ته‌نیا ١٣ له‌سه‌دی جه‌معییه‌تی جیهانیان له‌خۆگرتووه بۆ دابین كردنی سه‌رچاوه‌ی ماڵیی واكسێنه‌كه كێشه‌یه‌كیان نییه. به‌ڵام زۆرێك له وڵاته هه‌ژاره‌كان، توانای ڕاوه‌ستانیان له مه‌یدانی كێبه‌ركێی جیهانی به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م واكسێنه نییه. له مه‌یدانی ئه‌م كێبه‌ركێیانه‌شدا، كۆرۆنا، هه‌ژارانی زیاتر ده‌كاته قوربانی. ته‌وه‌ری بڵاوكردنه‌وه‌ی واكسێنیش خۆی گرفتێكی واقعییه. واكسێنی بیون‌تێك-فایرێز، كه ڕێژه‌ی كاریگه‌ر بوونی ٩٥ له‌سه‌د به‌رئاورد كراوه، پێویسته له سه‌رمای ٧٠ پله ژێر سفردا ڕابگیرێت. كه‌وابوو پێویستی به سیستمی بڵاوكردنه‌وه‌ی سارد هه‌یه كه له وڵاته هه‌ژاره‌كاندا به ده‌گمه‌ن وه‌گیر ده‌كه‌وێت و له زۆرێك له وڵاته‌كانی دیكه‌ش به ڕێژه‌ی پێویست بوونی نییه. ڕێكخراوی ته‌ندرووستیی جیهانیی پێش‌بینی كردووه كه نه‌بوونی تۆڕی بڵاوكردنه‌وه‌ی سارد، له ئێستاوه ده‌بێته هۆی مه‌رگی یه‌ك و نیو ملیۆن مرۆڤ، كه ده‌كرێ پێش به قوربانی بوونیان بگیرێت. ئه‌م به‌ربه‌ستانه له حاڵێكدایه كه به باوه‌ڕی ناوه‌نده پزیشكیه‌كانی جیهان ئه‌گه‌ر ئه‌م نه‌خۆشییه كۆنتڕۆڵیش بكرێ وه‌ك ویرووسێكی خۆجێیی هه‌ر ده‌مێنێته و ته‌نانه‌ت له وڵاتانێكیش كه توانای واكسێنی جه‌معییه‌ته‌كه‌یان هه‌یه، دووباره سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه. ئه‌م داتایانه پێمان ده‌ڵێن كه ده‌ستڕاگه‌یشتنی گشتی به واكسێنی به‌خۆڕایی كۆرۆنا تا چ ڕاده‌یه‌ك بۆ مرۆڤایه‌تیی گرینگ و حه‌یاتییه.
به‌ڵام له ئێران، كاربه‌ده‌ستانی كۆرۆنا سه‌باره‌ت به دابین كردنی واكسێنی كۆۆناش ده‌ستیان كردووه به ناته‌باوێژی و درۆنانه‌وه. ڕۆژی چوارشه‌ممه حه‌سه‌ن ڕووحانی، پاش ناته‌باوێژیی فراوانی كاربه‌ده‌ستانی ڕژیم، له دانیشتنی هه‌یئه‌تی ده‌وڵه‌تدا ڕایگه‌یاند كه: “سه‌باره‌ت به واكسێنی كۆرۆنا هه‌وڵی پێویست ئه‌نجام دراوه”. ئه‌م وتانه له حاڵێكدایه كه ڕۆژێك پێشتر عه‌لی ڕه‌بیعی، وته‌بێژی ده‌وڵه‌ت له كۆنفڕانسی ڕۆژنامه‌وانیی حه‌فته‌یی خۆیدا ته‌ئكیدی كرد كه په‌یوه‌ست نه‌بوونی ئێران به گرووپی تایبه‌ت چالاكیی ماڵی “ئێف ئێی تی ئێف“، كڕینی واكسێنی كۆرۆنای له‌گه‌ڵ كێشه به‌ره‌وڕوو كردووه‌ته‌وه. پێشتریش عه‌لی موته‌هه‌ری، نوێنه‌ری پێشووی مه‌جلیسی ئیسلامی له پۆستی توێتێریی خۆیدا نووسیبووی: “له‌به‌ر ئه‌وه‌یكه ئێران له لیستی ڕه‌شی “ئێف ئێی تی ئێف” دایه، نه‌یتوانیوه پاره‌ی كڕینی واكسێنی كۆرۆنا بنێرێت“. كاتێك كه ئێرانیان خستووه‌ته لیستی ڕه‌شه‌وه، به‌و مانایه‌یه كه هاوكاریی له‌گه‌ڵ ڕژیم، مه‌ترسیی سپی كردنه‌وه‌ی پاره دێنێته ئاراوه و دامه‌زراوه ماڵی و بانكه‌‌كان، له‌گه‌ڵی موعامه‌ڵاتی ماڵی ئه‌نجام ناده‌ن.
به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌م دواخستن و ناته‌باوێژیی ئاشكرایانه‌ی كاربه‌ده‌ستانی ڕژیمی كۆماری ئیسلامیه كه دابین كردن و بڵاوكردنه‌وه‌ی واكسێنی به‌خۆڕایی كۆرۆنا، بووه‌ته یه‌كێك له گرینگرین و خێراترین پێداویستییه‌كانی خه‌ڵكی ئێران. پێویسته هه‌ڵسووڕاوان و پێشڕه‌وانی بزووتنه‌وه‌ی كرێكاری و باقیی بزووتنه‌وه پێشڕه‌وه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی دیكه، به جه‌ماوه‌ری كردنی هه‌رچی زیاتری ئه‌م خواسته، ده‌وڵه‌ت، بۆ كڕینی واكسێنی كۆرۆنا و بڵاوكردنه‌وه‌ی بێبه‌رامبه‌ری له‌ناو خه‌ڵك‌دا، بخه‌نه ژێر گوشاره‌وه.