رۆژی شەممە هەشتی مارس بەشوێن وتوێژەکانی داود ئۆغڵو سەرۆک وەزیری تورکیە لەگەڵ سەرانی یەکێتی ئوروپا لە بڕوکسل، ڕاگەیەندرا کە پێکهاتنێکی سەرەتایی لە نێوانیاندا بۆ بەرگرتن لە چوونی پەنابەری زیاتر و گێڕانەوەی ئەو ئاوارانەی کە چوونەتە نێو یەکیتی ئوروپاوە بەدیهاتوە. ده‌قی ئه‌م رێكه‌وتننامه‌یه لە لایەن تورکیەوە پێشنیار کراوە. ناوه‌رۆكی ئه‌و رێكه‌وتنه معامەلەیەکە لە نێوان دەوڵەتی تورکیە و یەکێتی ئوروپادا لەسەر چارەنووسی ئەو پەنابەرانەی کە پەنایان بردۆتەبەر وڵاتانی ئوروپایی. بەپێی ئەم رێكه‌وتنه کە قەرارە سەرەتای مانگی داهاتو مۆر بکرێت، یەکێتی ئوروپا تەعەهودی داوە کە بەرانبەر به قەبوڵ کردنی گەڕاندنەوەی پەنابەران بۆ تورکیە، وێڕای دانی سێ ملیارد دۆلاریارمەتی ماڵی پێشتر کە لە مانگی نوامبری ڕابردودا پەسند کرابوو، بڕی سێ ملیار دۆلاری تریش بدرێت بەم وڵاتە.زۆربەی ئەم پەنابەرانە کەسانێکن کە لە ئاکامی شەڕی داسەپاوی هێزە ناوچەیی و جیهانیەکان و جینایه‌تی جەریاناتی کۆنەپەرستی ئیسلامی ناچار بوون ماڵ و مەسکەنی خۆیان جێبێڵن و ئاوارە بن. ڕێگایەکی کە ئاوارە و پەنابەرەکان گرتویانەتەبەر گه‌لێك مەترسیدار و پڕ ئازارە. لە ڕێگادا مەرگ لە چاوەڕوانیاندایە و لە مەقسەدیش کردار و هەڵسوکەوتی نا مرۆڤانەی دەوڵەتان وساتوسه‌ودای شاراوە لەسەر چارەنوسیان. دەوڵەتی تورکیە ئامادەیە لەبەرانبەر وەرگرتنی پوڵ، کرانەوەی پەروەندەی چوونی تورکیە بۆنێو یەکێتی ئوروپا و هاسانکاری بۆ سەفەر کردنی دانیشتوانی وڵاتەکەی بۆ وڵاتانی ئوروپایی، بەربە شەپۆلی پەنابەران بگرێت و ئەو پەنابەرانەش کە لە ئوروپا ئەیانگێڕنەوە، لەو ئۆردوگایانەدا کە بەم ئامانجە دروست کراون، نیشتەجێ بکات. پێشنیاری ئەم معامەلەیە لە لایەن تورکیەوە خێرا له گه‌ڵ پێشوازی سەرانی دەوڵەتانی ئوروپایی لەوانە ئانگلا مێرکل، دەیوید کامرون و فڕانسوا ئۆلاند به‌ره‌ورۆ بوو. ئەم معامەلەیە جارێکیتر ڕواڵەتی ڕیاکارانەی دەوڵەتانی سەرمایەداری لە دیفاع لە مافی مرۆڤی ئاشکرا کرد.
دەوڵەتی تورکیە بە هاودەستی یه‌كێتی ئوروپا لە بارودۆخێکدا چارەنووسی ئاوارەکانی شەڕ بە بارمتە دەگرێت، مافه‌كانیان پێشێل ده‌كات و ده‌یانكاته ئامرازی به‌رژه‌وندیه‌كانی ناره‌وا، کە خۆی لەنێو وڵاتدا بەرەو رووی گه‌لێك کێشە و گرفتی سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتی بۆتەوە. دەوڵەتی ئۆردوغان دەیەوێ بۆ چارەسەری کێشە و گرفتەکانی لە چارەنووسی ئەم ئینسانانە مایە دابنێت. بەڵام ئەو کێشە و گرفتانەی کە دەوڵەتی تورکیە بەرەوی بۆتەوە تەنیا ئابووری نیین کە بە یارمەتی چەند ملیارد دۆلارێکی ئەوان چارەسەر بکرێت. شكستی دەوڵەتی تورکیە له‌وه‌ی كه ببێ به ئه‌لگوی دەوڵەتی ئیسلامی جێی سرنجی ئامریکا و ئوروپا، شكست و ریسوابونی سیاسه‌تی ئه‌و ده‌وڵه‌ته له سوریه خەون و خەیاڵی زیندوكردنه‌وه‌ی ئیمپڕاتۆریتوركیه‌ی لێ کردۆەتە بڵقی سەرئاو.
دوژمنایەتی ئەم دەوڵەتە لەگەڵ بزوتنەوەی کرێکاری و هێرشی هەموو رۆژە بۆ سه‌ر هه‌لسوراوانی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه لەگۆشە و کەناری وڵاتدا، هێرشی هەموو ساڵە بۆسەر ڕێوڕەسمەکانی یەکی مەی رۆژی جیهانی کرێکار و بەرگرتن لە بەڕێوەچوونی، نمونیەکە لە دوژمنایەتی و ترسی ئەم دەوڵەتە لە بزوتنەوەی کرێکاری.
دەوڵەتی تورکیە بە هێڕش کردنە سەر یەکێتیە کرێکاریەکان و ئەحزاب و تەشەکولە سیاسی و چەپ و ڕادیکاڵەکان و پیلانگێڕی لەدژیان و هێرش کردنە سەر ماف و ئازدیە فەردی و کۆمەڵایەتیەکان بە هەموو توانایەوە پەنای بردوەتە بەر سیاسه‌تی سەرکوت. لە کوردستان بە گەمارۆدان و هێرشی نیزامی و تۆپباران و بەرپا کردنی قەدەغە بوونی هاتوچۆ لەشار و دێهاتەکان خەریکی گرتن و کوشتاری خەڵکی تێکۆشەری کوردستانە. تا بەڵکو بتوانێ بزوتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی بەرینی جەماوری و ڕێکخراو له ناوبه‌رێت. ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌ی کە بەرانبەر به سیاسەتی شۆوینیستی و کۆنەپەرستانەی دەوڵەتی ئۆردوغان دیفاع لە بوون و دەستەکەوتەکانی دەکات. بزوتنەوەیەک کە نەک هەر جێی پشتیوانی و پشتگیری خەڵکی کوردستانە لە هەمووبەشەکاندا، بەڵکو هه‌موو ئینسانێكی ئازادیخۆاز له جیهان پشتیوانی لێ ده‌كات.
بەڵام ئەوە تەنیا خەڵکی کوردستان و بزوتنەوە جەماوەریەکەی لە تورکیە و سوریە نییە کە دەکەوێتە بەر هێرشی دەوڵەتی فاشیستی تورکیە. هێرشی وحشیانەی پۆلیس و هێزە ئەمنیەتیەکانی تورکیە لە ئێوارەی رۆژی یەکشەممە ١٦ ی ڕەشەمە بۆسەر خۆپیشاندانی ژنان و پیاوانی ئازادی خواز و بەرابەری تەڵەب بە بۆنەی رۆژی جیهانی ژنەوە لە ئیستانبول و ئانکارا نمونەیەکی دیکەیە لە دوژمنایەتی دەوڵەت لەگەڵ خەڵک.
ئەم دەوڵەتە لە بەرەنگار بوونەوە لەگەڵ بزوتنەوەی چەپ و سوسیالیستی لاوانی تێکۆشەریش وێڕای هێرش و گرتن و زیندانی کردنیان، بۆ پێكهةنانی كه‌ش و هه‌وای ترس و وەحشەت بە بەکارهێنانی بەکرێگیراوانی و تەقاندنەوەی کۆبونەوەکانیان، تیرۆریزمێکی دەوڵەتی ئاشکرای بەکردەوە دەرهێناوە. هێرش و لێدان و ئەزیەت و ئازاردانی رۆژنامە نووسان، زیندانی کردن و داخستن و دەست بەسەردا گرتنی رۆژنامەکان لەوانە رۆژنامەکانی جەمهوریەت و زەمان، ڕواڵەتی دژی دیموکراتیکی دەوڵەتی ئیسلامی تورکیەی زیاتر لە پێشو ئاشکرا کردوە.
ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ی ده‌وله‌تی توركیه ویه‌كێتی ئوروپا له لایه‌كه‌وه كۆمه‌ڵێك ئیمتیازی ئابوری بۆ ده‌وله‌تی به‌دواوه‌یه، له لایه‌كی دیكه‌شه‌وه بابەتی بێدەنگ بوونێکە کە دەوڵەتی تورکیە لەبەرانبەر کرداری جەنایەتکارانەیدا لە نێو خۆی وڵاتدا ئەیدات بە دەوڵەتانی رۆژئاوایی.
بەشێکی زۆر لەو ئاوارانەی کە ئێستا دەوڵەتی تورکیە دەیەوێ بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆی لەگەڵ یەکیتی ئوروپا معامەلەیان بەسەرەوە بکات ، ئەو ئینسانانەن کە لە دەست گوروپە کۆنەپەرستە ئیسلامیەکانی وەک داعش و بەرەی نوسرە و هاو شێوەکانیان کە لە لایەن دەوڵەتی تورکیەوە پشتیوانی دەکرێن، ناچار بوون ماڵ و حاڵیان بەجێبێڵن تا بەڵکو جێگایەکی ئەمن بۆ خۆیان بدۆزنەوە. مافی سروشتی ئەم ئینسانە زوڵم لێکراو و ئازار چێشتوانەیە کە لە وڵاتێکی ئوروپاییدا وەک پەنابەرێک قەبوڵ بکرێن و لە ئەمنیەت و ژیانێکی ئینسانی بەهرەمەند بن. هه‌ر بۆیه ئه‌و ساتوسه‌ودایه‌ی كه به‌سه‌ریانه‌وه‌ده‌كرێ له هه‌ردوو لاوه دژی ئینسانییه و مه‌حكومه.