كۆمیساریای باڵای ڕێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بۆ په‌نابه‌ران، ڕۆژی پێنجشه‌ممه ١٧ی دێسامبر، ڕاپۆرتی ساڵانه‌ی خۆی به بۆنه‌ی ١٨ی دێسامبر، ڕۆژی جیهانی كۆچبه‌ری، بڵاو كرده‌وه. له‌م ڕاپۆرته‌دا هاتووه: له ساڵی ٢٠١٩دا نزیك به ٧٩ و نیو ملیۆن كه‌س كه پتر له یه‌ك له‌سه‌دی جه‌معییه‌تی جیهان پێكدێنن، وه‌ك په‌نابه‌ر، كۆچبه‌ر یان بێ ماڵوحاڵانی ناوخۆیی، به‌سه‌ریان بردووه. ئه‌م زانیاریانه نیشانی ده‌ده‌ن كه ژماره‌ی كۆچبه‌ران له ماوه‌ی ١٠ ساڵی ڕابردوودا دوو به‌رابه‌ر بووه. له‌و نێوه‌دا، ٤٦ ملیۆن كه‌س له ناو وڵاته‌كانی خۆیاندا ئاواره‌ن، ٢٦ ملیۆن كه‌س وه‌ك كۆچبه‌ر یان په‌نابه‌ر له وڵاتانی دیكه به‌سه‌ر ده‌به‌ن و چوار ملیۆن و ٢٠٠ هه‌زار كه‌سی دیكه‌ش له وڵاتانی دیكه داوای په‌نابه‌رییان كردووه.
به پێی پێناسه‌‌ی كۆمیساریای باڵای ڕێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بۆ په‌نابه‌ران، كۆچبه‌ران كه‌سانێكن كه له چنگ هه‌ژاری و بێكاری و ویشكه‌ساڵی ڕایانكردووه و به‌شوێن ژیانێكی باشتره‌وه‌ن له‌و وڵاتانه‌ی كه تێیاندا دیتنه‌وه‌ی كار و ده‌ستڕاگه‌یشتن به پێداویستیه‌كانی ژیان، مه‌یسه‌رتره. به‌لام په‌نابه‌ران ئه‌و كه‌سانه‌ن كه به‌هۆی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆری و سه‌ركوت و شه‌ڕ، گیانیان كه‌وتووه‌ته مه‌ترسییه‌وه و به‌شوێن وڵاتێكه‌وه‌ن كه ئه‌منییه‌تیان دابین بكات. هه‌ڵبه‌ت ئه‌م پێناسه یاساییانه، له ئیداره‌ی په‌نابه‌ریی وڵاته‌كان دا به‌كار دێت و له زۆر حاڵه‌تدا هه‌ر دوو ووشه‌كه به‌یه‌ك مانا له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت.
كۆنوانسیۆنی ژێنۆ به‌ڵگه‌یه‌كی یاساییه كه له لایه‌ن ١٤٤ ده‌وڵه‌ته‌وه واژۆ كراوه كه تێیدا “په‌نابه‌ر بوون“ی پێناسه كردووه و هه‌روه‌ها مافی په‌نابه‌ران و به‌ڵێنداریه‌تیی ده‌وڵه‌ته‌كانی بۆ چاوه‌دێری كردنیان، شیكردووه‌ته‌وه. ئه‌ساسی ئه‌م كۆنوانسیۆنه له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌یه كه نابێ په‌نابه‌ر بۆ وڵاتی یه‌كه‌می خۆی بگه‌ڕێندرێته‌وه، به‌جۆرێك كه ژیان یا ئازادیی بكه‌وێته مه‌ترسییه‌وه.
به‌ڵام سه‌ره‌ڕای بوونی وه‌ها په‌سندكراوێك، سه‌رانی وڵاتانی پێشكه‌وتووی ڕۆژئاوا به‌رده‌وام و به شێوه‌یه‌كی ڕیاكارانه، به‌ده‌ست ژماره‌ی ئه‌و ئاوارانه كه په‌نا بۆ وڵاته‌كه‌یان ده‌به‌ن ده‌ناڵێن و یاسای دژه‌په‌نابه‌ری داده‌ڕێژن. له په‌نا وڵاته سه‌نعه‌تی و پێشكه‌وتووه‌كانه‌وه، پاشایی عه‌ره‌بستان و ده‌سه‌ڵاتدارانی وڵاتانی كه‌نداوی فارس، كه‌مترین ژماره‌ی ئاواره‌كانیان بۆ وڵاتانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆیان ڕێگه داوه. ده‌روازه‌ی ئه‌م وڵاتانه، ته‌نیا به‌ره‌وڕووی خاوه‌نانی سه‌روه‌ت و سه‌رمایه و هێزی كاری هه‌رزانی كرێكارانی كۆچبه‌ری ئاسیایی، كه له باروودۆخێكی كۆیله ئاسادا، له‌و وڵاتانه كار ده‌كه‌ن، ئاواڵه بووه.
ئاماره‌كان پێمان ده‌ڵێن كه پتر له ٩٠ له‌سه‌دی په‌نابه‌ران له ناوچه شه‌ڕلێدراوه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و ئه‌فریقاوه دێن. ئه‌وان له وڵاته‌كه‌ی خۆشیاندا ئاواره و بێ سه‌رپه‌نا بوون. گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و مرۆڤانه به مانای ناردنه‌وه‌یانه به‌ره‌و ئامێزی مه‌رگ. ئایا وڵانی پێشكه‌وتووی سه‌رمایه‌داری و له‌وانه ده‌وڵه‌تانی ئۆرووپایی، به‌ڕاستی ده‌توانن حاشا له به‌رپرسایه‌تیی خۆیان به نیسبه‌ت هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕی ڕاسته‌وخۆ و یان نیابه‌تی، له شوێنه جۆراوجۆره‌كانی جیهان، له‌وانه ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و ئه‌فریقا، بكه‌ن؟ داگیركه‌رانی ئۆرووپایی تا توانییان سه‌روه‌ته سرووشتیه‌كانی ئه‌فریقایان تاڵان كرد و كاتێكیش له‌وێ ڕۆیشتن، له پاش خۆیان، به‌ده‌یان ئازاری به‌ژانی كۆمه‌ڵایه‌تی و ناكۆكیی تایفی و قه‌بیله‌یی و ئایینیان به‌جێ هێشت. تا توانییان له ڕێگه‌ی چه‌وساندنه‌وه‌ی هێزی كاری هه‌رزانی ئه‌وان، له وڵاتانی ئۆرووپایی سه‌رمایه‌یان كه‌ڵه‌كه كرد، به‌ڵام ده‌وڵه‌تانی ئه‌مڕۆیان، كه له‌ژێر سێبه‌ری سه‌روه‌ت و ده‌سه‌ڵاتی داگیركه‌رانی پێشوودا، پاڵیان داوه‌ته‌وه، له پێناو ئه‌و باروودۆخه فه‌لاكه‌تباره‌ی كه به‌سه‌ر ژیانی ئه‌م خه‌ڵكه‌یان دا سه‌پاندووه، هیچ به‌رپرسایه‌تییه‌ك ناگرنه ئه‌ستۆ. ئه‌وه‌ش له حاڵێكدا كه ئێستاش سه‌روه‌تی خه‌ڵكی ئه‌م قاڕه‌یه به‌ره‌و ئۆرووپا ده‌ڕوات. ئه‌گه‌ر ئه‌وه قه‌بووڵ بكه‌ین كه كۆچبه‌رانی ئه‌فریقایی له چنگ هه‌ژاری و فه‌لاكه‌تی ئابووری ڕاده‌كه‌ن و به‌شوێن كار و ژیانێكی باشتره‌وه‌ن، دیسان ئه‌م پرسیاره دێته گۆڕێ كه چ كه‌سانێك ئه‌فریقایان تاڵان كرد و دواكه‌وتوو هێشتیانه‌وه و خستیانه ناو داوی برسیه‌تی و نه‌خۆشییه كوشنده‌كانه‌وه. ئایا ئه‌وان ئێستاش درێژه به تاڵان و به‌هره‌كێشیی خۆیان له‌م قاڕه‌یه ناده‌ن؟
یه‌كیه‌تیی ئۆرووپا به پێی قه‌راردادێكی ته‌ئید كراو و ڕه‌سمی بڕیاری داوه كه ئۆپراسیۆنی ڕه‌زگار كردنی په‌نابه‌ران سنووردار بكات. دژه‌مرۆیی بوون و جه‌نایه‌تكارانه بوونی ئه‌م بۆچوون و سیاسه‌ته، گومان هه‌ڵنه‌گره. ناوه ده‌ریایی و ئاسمانییه‌كانی ئۆرووپای ته‌یار به پێشكه‌وتووترین تێكنۆلۆژیی ئه‌م سه‌رده‌مه، ده‌توانن بست به بستی ده‌ریای مه‌دیته‌رانه كۆنتڕۆڵ بكه‌ن. ئه‌وان ده‌توانن هه‌موو به‌له‌مێك له شوێنی وه‌ڕێكه‌وتنیه‌وه تا گه‌یشتن به شوێنی مه‌به‌ست، به‌وردی چاوه‌دێری بكه‌ن و به‌ر له‌وه‌یكه نوقم بوون هه‌ڕه‌شه‌یان لێبكات، ڕزگاریان بكه‌ن. به‌ڵام ئه‌وان ئه‌م توانایه، له‌ئه‌نقه‌ست، بۆ ده‌رباز كردنی گیانی په‌نابه‌ران به‌كار ناهێنن.
ئامار و حه‌قیقه‌تی حاشاهه‌ڵنه‌گر ئه‌وه‌مان پێ ده‌ڵێ كه كۆچبه‌ران و په‌نابه‌ران، به‌تایبه‌ت له شه‌ڕی جیهانیی دووهه‌م به‌روئه‌ملا، ڕۆڵێكی به‌رچاویان له ئاوه‌دانكردنه‌وه و به‌هێز كرنی ئابووریی وڵاتانی پێشكه‌وتوودا هه‌بووه. ئه‌مڕۆ كه قه‌یرانی ئابووری توند بووه‌ته‌وه و ویرووسی كۆرۆنا كاریگه‌ریی به‌ته‌وژمی له‌سه‌ر ئابووریی ئه‌م وڵاتانه داناوه و ناوه‌نده‌كانی كار داده‌خرێن، بورژوازی پتر له ڕابردوو، ڕووی كردووه‌ته ڕه‌گه‌زپه‌رستی و فاشیسم.
پێویسته به پێشت به‌ستن به بیروڕای گشتی و مرۆڤدۆست و هێزی خه‌باتكار له وڵاتانی پێشكه‌وتووی سه‌رمایه‌داری، ده‌وڵه‌تانی ڕۆژئاوا ناچار بكرێن كه ڕێز له مافی كۆچبه‌ران و په‌نابه‌ران بگرن. پێویسته خه‌بات بۆ به‌ڕه‌سمی ناسینی مافی نیشته‌جێ بوون و دابین كردنی ژیانێكی ئینسانی بۆ هه‌موو كه‌س، وه‌ك ئینسانێك به مافی جیهانییه‌وه و وه‌ك هاووڵاتییه‌كی جیهانی و له‌وانه به‌هره‌مه‌ند بوون له مافی نیشته‌جێ بوون له هه‌ر شوێنێكی ئه‌م جیهانه كه بیهه‌وێ، په‌ره‌ی پێبدرێ.