ئەولەویەتەكانی كۆمەڵە لە سەردەمی پڕ لە گۆڕانكاری ئێستادا

ڕاپۆرتی پلینۆمی سێهەمی كومیتەی ناوەندی كۆمەڵە هەڵبژێردراوی كۆنگرەی ١٧

پلینۆمی سێهەمی كۆمیتەی ناوەندی كۆمەڵە هەڵبژێردراوی گۆنگرەی 17، رۆژەكانی شەممە و یەكشەممە ١٩ و ٢٠ ی مانگی جۆزەردانی ساڵی ١٣٩٧ ڕێكەوتی ٩ و ١٠ ی مانگی ژوئێنی ٢٠١٨، بەڕێوە چوو. پلێنوم بە ڕاگەیاندنی دەقیقەیەك بێدەنگی بۆ ڕێزگرتن لە یاد و بیرەوەری گیانبەختكردوانی ڕێگای ئازادی و سۆسیالیزم و بەتایبەت بە یادی هاوڕێ سیامەك شامی كە لە مەودای نێوان دوو پلینۆمدا گیانی لەدەستدابوو، دەستی پێ كرد. لەم پلینۆمەدا ئەندامانی كۆمیتەی ناوەندی حیزبی كومونیستی ئێرانیش وەك چاودێر ئامادە بوون. بەشی یەكەمی باسەكانی ئەم كۆبوونەوەیە تەرخان كرا بۆ ڕاپۆرتی سیاسی كۆمیتەی ڕێبەریی كۆمەڵە بە پلینۆم كە لەلایەن دەبیری ئەوەڵی كۆمەڵەوە پێشكەش كرا. چاوگێڕانێكی خێرا بەسەر بارودۆخی گشتی دنیا، هەڵسەنگاندنی بارودۆخی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست، ئاڵوگۆڕە سیاسییەكانی ئێران، ئەگەرەكانی داهاتوو و ئاسۆی سیاسی كوردستان، ئەولەویەتەكانی كۆمەڵە لەدەورەی داهاتوودا، سەردێڕی سەرەكی ڕاپۆرتی سیاسیان پیك دەهێنا.

ئەو خاڵانەی كە لە هەڵسەنگاندنی بارودۆخی جیهانیدا تەئكیدیان لەسەر كرا بریتی بوون لە:

درێژەی قەیرانی ئابووری. قەیرانی ئابووری ئێستای جیهانیی سەرمایەداریی درێژەی قەیرانێكە كە لە ساڵی ٢٠٠٨ وە دەستی پێكردوە. ئەگەرچی ئێستا لە شیدەتی قەیرانەكە بە بەراورد لەگەڵ ساڵەكانی سەرەتا كەم بۆتەوە، بەڵام گەشەیەكی ئابووری كە مەعمولەن بەدوای قەیرانەكاندا سەرهەڵدەدا، بەدی نەهاتووە. بەم واتایە ئیتر قەیران بۆتە دیاردەی هەمیشە ئامادە و پێكهاتەیی لە نیزامی سەرمایەداریدا. گەشەی سەرسوڕ هێنەری تێكنولۆژی، بەرز بوونەوەی ئاستی بەرهەمهێنەرێی كار، چوونە سەرەوەی زەرفییەت بۆ بەرهەمهێنانی پێداویستیە سەرەتاییەكان لە ئاستی فراوان دا، بەگشتی ئەمانەی كە دەیانتوانی بەشەریەت بە ئازادی و ڕێفاه و یەكسانی بگەیەنن، بە پێچەوانە لە ژیانی زۆربەی خەڵكی دنیادا بۆتە هۆی زیاتر بوونی هەژاری، خەسارە كۆمەڵایەتیەكان، بێكاری، كەم بوونەوەی خزمەتگوزاری گشتی، كۆچبەری و ئاوارە بوون. لە عەینی حاڵدا ڕەنگدانەوەی ئەم بارودۆخە لە پەرەسەندنی ناڕەزایەتی و خەباتی كرێكاری و جەماوەری لە شوێنە جۆراو جۆرەكانی دنیادا دەبینین.

كێبركێ و كێشمەكێشەكانی نێوخۆی بنەماڵەیی ڕژیمە سەرمایەداریەكان زیاتر بووە. روسیە و چین لە مەیدانی رقابەتە جیهانیەكاندا چالاك تر بوون. گەلێك لە یەكیتیەكانی ڕابردوو لە بەردەم هەڵوەشانەوە دان. یەكێتی ئوروپا لە قەیراندایە. كشانەوەی بریتانیا لەم یەكێتیە، دودڵی ئیتالیا و یۆنان لەسەر دوو ڕێیانی مانەوە و نەمانەوە لەم یەكێتیەدا، گۆرانی بەرچاوی ڕای گشتی خەڵكی ئوروپادا لە دیفاع لەم یەكێتیە، لە زومڕەی نمونە بەرچاوەكانی ئەم قەیرانەن. دەوڵەتی ئەمریكا لەژێر ڕێبەریی دوناڵە ترامدا بە دروشمی ” ئەمریكا یەكەم” هەوڵ ئەدات بەهەر شێوەیەك بووە هێژمونی ئابووری، سیاسی و نیزامی خۆی بەسەر دنیادا بپارێزێت، بەڵام بێتوانایی لە داسەپاندنی ئەم جێگا و شوێنە بۆتە هۆی پەرەسەندنی قەیرانە سیاسیەكان. ڕێككەوتنەكانی ڕابردو یەك لە داوای یەك تێكدەچن. كشانەوە لە قەراردادی پاریس لە بواری ژینگەدا، هەڵوەشانەوەی ناڕاستەوخۆی قەراردادی بازرگانی ئەمریكای باكور، دەرچوون لەبەرجام شەڕی بازرگانی نێوان ئەمریكا و ئوروپا لە لایەكەوە و چین و ئەمریكا لە لایەكی دیكەوە لەسەر دانانی تەعرەفەی گومركی و هیتر، كۆمەڵێك نمونەی دەركەوتنی ئەم قەیرانە و لە نیشانەكانی بارودۆخێكی نوێن كە بەسەر دنیادا زال بووە. وەها بارودۆخێك دنیای ئەمرۆی بۆ دانیشتوانی نا ئەمن تر لە ڕابردو كردوە.

ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەروا یەكێك لە ناوەندەكانی قەیرانی دنیایە. ستراتیژی ئەمریكا لەم ناوچەیەدا ئەساسەن لەسەر بنەمای “گەڵاڵەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گەورە” بنیاد نراوە. ناوەرۆكی ئەم گەڵاڵەیە بریتی بوو لە: چارەسەر كردنی كێشە ناوچەییەكان و لە ناوەندیشیاندا كێشەی فەلەستین، بە نێوبژیوانی ئەمریكا، لەبەین بردنی بوارە مادییەكانی سەرهەڵدانی شۆڕشەكان و ئاخێزە كۆمەڵایەتیەكان، كردنی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بە ناوچەی ژێر نفوزی بێ ئەملاو ئەولای ئابووری و هێژ مونی سیاسی ئەمریكا.

بەڵام چەند هۆكار بەرەوپێش چوونی ئەم ڕەوتەی راگرت. یەكەم، ئاخیزە جەماوەریەكان لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی نێواڕاست ناسراو بە بەهاری عەرەبی كە بوون بە هۆی روخانی چەند دیكتاتۆڕی هاوپەیمانی ئەمریكا. دووهەم، شكست هێنانی پلانە نیزامیەكانی ئەمریكا لە ئەفغانستان، عێڕاق و سوریە و سێهەم، گەڕانەوەی روسیە بۆنێو كێشمەكێشەكانی روژهەڵاتی نێوەڕاست. بەمجۆرە دەبینین كە هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ كۆنترۆڵ كردنی قەیرانەكان لە خاوەرمیانەدا لەسەر بنەمای ستراتیژی ” گەڵاڵەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گەورە” تا ئێستا سەركەوتنی بەدەست نەهێناوە.

ڕاپۆرتی كۆمیتەی ڕێبەریی كۆمەڵە بە پلینۆم، هەروەها چووە سەر هەڵسەنگاندنی بارودۆخی وڵاتانی عێڕاق، توركیە و سوریە و ئەم بابەتانەش لە لایەن بەشدارانەوە قسەوباسیان لەسەر كرا. خاڵە سەركیەكانی ئەرزیابی ڕاپۆرتەكە سەبارەت بەم وڵاتانە بریتی بوون لە:

هەڵبژاردنی ئەم دواییەی عێڕاق، ئەم هەڵبژاردنە نە تەنیا نەیتوانی ململانێ نێوان گوروپە جۆراو جۆرەكان كەم بكاتەوە، بەڵكو زیاتریشی كرد. بەهۆی ئەوە كە لەم گوروپانەدا هەركامەیان میلیشیای ڕەسمی و نا ڕەسمی خۆیان هەیە، مەترسی دەست پێكرنەوەی شەڕ و تێكهەڵچوونی نێوخۆیی لەسەر دابەش كردنی دەسەڵات ئەگەری كەم نییە. ئەم هەڵبژاردنە لە لایەن نزیك بە ٧٠ لەسەدی ئەو كەسانەوە كە ئەیناتوانی دەنگ بدەن. بەرەوڕووی بایكۆتێكی وشیارانەی گەورە بووەوە. گوروپە جۆراو جۆرەكان تەنیا بە فڕوفێڵ و تەقەلوب و پاشقولدانی یەكتر توانیان، لانیكەمی دەنگی دەنگدەران بەناوی خۆیانەوە تۆمار بكەن. ئەم بایكۆتە ئاگاهانە و بەرینە نیشانەی دابەزینی بەرچاوی نفوزی گوروپە دەسەڵاتدارەكان و هەروەها ئوپوزسیۆنیش بووە. لە مانگەكانی داهاتو چاوەڕوانی گەشە و بەرەوپێش چوونی خەباتی جەماوەری لەدژی هەژاری و فەلاكەت و نا ئەمنی دەبین. لەم نێوانەدا دەوڵەتی ئەمریكا هەوڵ ئەدات تا بە دەستەبەر كردنی هاوكاری كۆماری ئیسلامی لە عێراق هاوسەنگی لە نێوان گورۆپە جوراوجۆرەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتوی عێراق، بەدی بێنی، دەسەڵاتێك كە بەم جۆرە سەروبەری پێك دێت، بی گومان لەرزۆك و ناسەقامگیر دەبێت.

قەیرانی سوریە. لەگەڵ شكستی داعش و گیرانەوەی ناوچەكانی ژێر دەستی ئەو ڕەوتە، قەیرانی سوریە چۆتە قۆناغێكی نوێوە. دیاردەكان ئەوە دەڵێن كە مانەوەی سوریە وەك وڵاتێك تەنیا له سوورەتی‌ دابەش بوونی بۆ دوو ناوچەی ژێر نفوزی روسیە و ئەمریكا لە رۆژهەڵات و رۆژئاوای روباری فورات مەیسەر دەبێ. بەم واتایە دەوڵەتی بەشار ئەسەد یان هەر دەوڵەتێكی تر لەسەر كار بێت، دەبێ بەرژەوەندیەكانی ئەم دوو لایەنە زل هیزە و هەروەها ئیسرایلیش ڕەچاوبكات. لەهەمان كاتدا داگیر كردنی ناوچەی عەفرین لە لایەن توركیەوە، كە دوای خۆڕاگریەكی قارەمانانە لە لایەن پارێزەرانیەوە، ڕوویدا، نیشانیدا كە لە نێوان ئەمریكا و دەوڵەتی توركیەدا سەبارەت بە خستنە ژێر گوشاری بزوتنەوەی رۆژئاوا و ڕێبەریەكەی، كۆمەڵێك تەوافوقی شاراوە رووی داوە. هێشتا دەبێ چاوەڕێی دەركەوتنی ئاكامەكانی دیكەی ئەم تەوافوقاتە لەدژی خەڵكی رۆژئاوا بین. لەگەڵ هەموو ئەمانەدا گەلێك لە دەستكەوتە كۆمەڵایەتیەكانی بزوتنەوەی رۆژئاوا كە بۆتە هێزێكی مادەی لەنێو جەماوەردا، لە ئاكامی ئەم جۆرە تەوافوقە دەژی خەڵكیەدا، ناسرێنەوە.

توركیە لە سەروبەندی هەڵبژاردنی پێش وەختی سەرۆ كۆماریدایە. سەركوتگەری توند و بەرین بە بیانوی كودتای بێ ئاكام، گشت پرسی قانونی ئەساسی بۆ زیاتر كردنی دەسەڵاتی سەرۆك كۆمار و ئێستا هەڵبژاردنی پێشوەختە، بەگشتی نیشانەی ئەوەن، ئەردوغان بەم ئاكامە گەیشتوە كە دەسەڵاتی ئەو لە توركیە بە پشت بەستن بە ستراتیژی سەركوتی بێ پەردە نەبێت ناپاریزرێت. لەم روەوە هەوڵ ئەدات، تا بەر لەوەی كە بزوتنەوە جەماوەریەكان و ناڕەزایەتی لە ئاستێكی سەرتاسەریدا بكەوێتەڕێ، پێگەی خۆی لە دەسەڵاتدا پتەو بكات و بە دەستی كراوە ترەوە سیاسەتەكانی خۆی و ئامانجەكانی خۆی بەرەو پێش بەرێت. بەڵام بێ گومان كۆمەڵگای توركیە لە بەرانبەر هێرش بۆسەر دەسكەوتە سیاسی و كۆمەڵایەتیەكانی، سەر دانانەوێنی. لە توركیەدا چەند بزووتنەوەی بەهێزی كۆمەڵایەتی هەیە كە لە شانۆی سیاسی و كۆمەڵایەتیدا لە بەرانبەر دیكتاتۆری حاكمدا ڕیزیان بەستوە. بزوتنەوەی كرێكاری توركیە یەكێك لە بەهێز ترین بزوتنەوە كرێكاریەكانە لە ئاستی دنیادا. بزوتنەوەی ئازادی خوازی و سیكۆلار كە بزوتنەوەی خوێندكاری و كۆمەڵگای رووناكبیری توركیە لە ناوەندی دایە و مەیلی چەپ و كومونیستی تێیدا دەوری بەرچاویان هەیە، لەپاڵ ئەمانەدا بزوتنەوەی خەڵكی كورد لە كوردستانی توركیە، كۆڵەكەیەكی دیكەی خەباتی ئازادی خوازنە و ماف تەلەبانەیە لەم وڵاتەیە. ئەم بزوتنەوەیە لە ماوەی چەند ساڵی دواییدا بەشی پێشڕەوی كۆمەڵگای توركیەشی كردۆتە هاوڕێی خۆی و سەرەڕای ئەو زەربانەی كە لەم چەند ساڵەی دواییدا وێی كەوتوە، هێشتا یەكێك لە نیگەرانیە جیدیەكانی ئەردوغان و حیزبەكەیەتی.

پلینۆمی كۆمیتەی ناوەندی لە درێژەی باسەكانیدا چووە سەر هەڵسەنگاندنی بارودۆخی سیاسی ئێران. لەم پێوەندەدا لەسەر بنەمای ڕاپۆرتی سیاسی كۆمیتەی ڕێبەریی، باسەكانی پلینۆم لەسەر ئەم سەردێرە سەرەكیانەی خوارەوە چڕ بۆوە.

یەكەم، ناكۆكی نێوان ئاڵوگۆڕە كۆمەڵایەتیەكانی ئەم چەند دەیەی دوایی لە ئێران و پێكهاتەی سیاسی، ئیدئۆلۆژیك و حقوقی دەسەڵات. لەم پێوەندەدا جەخت كرایەوە كە كۆمەڵگای ئێران لە ماوەی ٤ دەیەی ڕابردودا شاهیدی كۆمەڵێك ئاڵوگۆڕی كۆمەڵایەتی بەرین بووە. وەك نمونە لەم دەورەیەدا ڕژیمی ئیسلامی نەیتوانیوە شێوازی ژیانی جێی سەرنجی خۆی بەسەر كۆمەڵگادا بسەپێنێ و ئۆلگوەكانی ژیانی خەڵك گۆڕانی بەسەردا هاتوە. ماهوارە و ئینترنێت و تۆرە كۆمەڵایەتیەكان هاتونەتە نێو گۆڕەپانە جۆراو جۆرەكانی ژیانی خەڵكەوە. مەزهەب بە شێوەیەكی بەرچاو بە تایبەت لەلای لاوان پاشەكشەی كردوە و مزگەوتەكان كەم ڕەونەق بوون و برەویان نەماوە. فەرهەنگ و هونەر لە بوارە جۆراو جۆرەكانی وەك مۆسیقا و سینەما و هیتردا چوارچێوەكانی كۆنترۆڵ و سانسۆڕ و ئیدئۆلۆژی ڕژیمیان تێ پەڕاندووە. ژمارەی ئەو كەسانەی خوێندنی زانكۆیان تەواو كردوە بە دەیان بەرابەر زیادی كردوە كە لە نێویاندا ژنان پێشەنگن. لە عەینی حاڵدا پێكهاتەی كۆمەڵایەتی ئێران توشی ئالوگۆڕ بووە. جەمعیەتی ئێران لە دەورەی حكومەتی ئیسلامیدا زیاتر لە دوو بەرانبەر زیادی كردوە. شەپۆلی كۆچ كردن لە دێهاتەكانەوە بەرەو شار جەمعیەتێكی زیاتر ٢٠ ملیۆن كەسی حاشیە نشینی لە شارەكانی بەشوێنەوە بووە، كە زیاتر كرێكار و زەحمەتكێشن. پەراویزی شارە گەورەكان بەم جەمعیەتە زۆرەوە، بوونەتە كانونی پەرەسەندنی خەسارە كۆمەڵایەتیەكان. بەڵام لە بەرانبەر ئەم ئاڵوگۆڕە گەورە كۆمەڵایەتیانەدا، پێكهاتەی سیاسی، ئیدئۆلۆژیكی و حقوقی ڕژیم لەوانە، قانونی ئەساسی، ویلایەتی فەقیە، شورای نیگابان، شەبەكەی ئیمام جومعەكان وەك موڕەویجیی ڕژیم و ناوەرۆكی تەرویجیەكەیان، تەنانەت ستراتیژی جیاوازی دوو باڵی ڕژیم بۆ مانەوە، گۆڕانێكی ئەوتۆی بەسەردا نەهاتوە. تەنیا گۆڕەپانێك كە تییدا هەست بە گۆڕانی ڕژیم دەكرێت، كامڵ تر بوونی سازمان و شێوازەكانی سەركوتە. ئەم ناكۆكیانە حكومەت كردن بەسەر وەها كۆمەڵگایەكیدا بۆ ڕژیمی ئیسلامی رۆژ لەگەڵ رۆژ دژوار تر كردوە.

دووهەم، گوشارە ئابووری و سیاسیەكان بۆسەر ڕژیم لە لایەن ئەمریكا و دەوڵەتانی دیكەی رۆژئاواییەوە، درێژەی هەیە. بە دەرچوونی ئەمریكا لە بەرجام ئەم گوشارانە زیاتر بوون و هەم ڕژیم و هەم زۆربەی خەڵكی ئێڕانیان خستۆتە بارودۆخێكی دژوارەوە. ستراتیژی ئەمریكا لە پێوەند لەگەڵ كۆماری ئیسلامی نەك روخاندنی ڕژیم بەڵكو بوونی لە ڕژیمێكی سەركێشەوەیە بۆ بوون بە ڕژیمێكی هاوكارە لە ناوچەكەدا. دەوڵەتی ئەمریكا لە زەرفیەتەكانی كۆماری ئیسلامی بۆ هاوكاری كردن لەگەڵ ئەمریكا لە هێوركردنەوە و چارەسەر كردنی قەیرانەكانی ناوچەكەدا، لە فەلەستین و لوبنانەوە بگرە تا عێڕاق و یەمەن و بەحرین و تەنانەت ئەفغانستان ئاگادارە. ئاشكرایە كە دەوڵەتی ئەمریكا وێڕای شوێن گرتنی ئەم ستراتیژییە، زەرفیەتەكانی خۆی بۆ بەرەوروو بوونەوە لەگەڵ ئاڵوگۆڕە پێش بینی نەكراوەكانی داهاتوش بەهێز دەكات. بۆ نمونە لەم بارەیەوە لە بەرانبەر ڕەوتی روخاندنی كۆماری ئیسلامیدا بێ لایەن و دەستەوەستان نابێت. چرا سەوزە جارو بارەكانی بە ئەوپوزسیۆنی بۆرژوایی ڕژیم لە خزمەت ئامادە كاری بۆ وەها بارودۆخێكە.

سەبارەت بە بەرجام پلینۆم جەختی كردەوە لەم تەوافوقەدا چەندین خاڵی نەنوسراو هەیە كە دەوڵەتی ئۆباما هیوادار بوو بە گۆڕانی هاوسەنگی هێز بە قازانجی رێفۆرم خوازەكان و میانە ڕەوەكانی نێو حكومەت لە نێوخۆی ئێران، بەكردەوە دەرهاتنیان زەمانەت بكرێت. ئەم خاڵانە ئەساسەن پێوەندیان بە دەستێوەردانەكانی كۆماری ئیسلامیەوە هەیە لە ناوەندەكانی قەیرانی ناوچەكەدا. دەوڵەتی ترامپ ئەو ئامانجە نەنووسراوانەی ئاشكرا كرد و بەكردەوە دەرهاتنیانی لە كولیەتی ڕژیم داوا كرد. لە پێوەند لەگەڵ بەرجام ئەگەرچی جیاوازیگەلێك لە سیاسەتی دەوڵەتانی ئوروپایی و ئەمریكادا دەبیندرێت، بەڵام لە كۆتاییدا ئەوان لەم پێوەندەدا بۆ ناچار كردنی كۆماری ئیسلامی بە پاشەكشە، بە بێ ئەوەی ڕایبگەیەنن، ئەركیان دابەش كردووە و بە كردەوە بە شێوەی هاوئاهەنگ دەجوڵێنەوە. دیاردەكان نیشانی ئەدەن كە كۆماری ئیسلامی لە بەرانبەر ئەم گوشارانەدا رێگەێكی بێجگە لە پاشەكشە كردن نییە، قسە تەنیا لەسەر میكانیزمی پاشەكشەیە. لە ڕاستیدا ئەم پاشەكشەیە بە كردەوە سەرەتاكەی دەستی پێكردوە و نیشانەكانی لەبەر چاوی ڕای گشتی شاراوە نییە. پلینۆم هەروەها جەختی كردەوە كە تەحریمەكان و سزا ئابوریەكانی ئەمریكا لەدژی كۆماری ئیسلامی لە عەینی حاڵدا ژیان و بەڕێچوونی زۆربەی هەرە زۆری خەڵكیشی خستووتە ژێر گوشارەوە و دوكەڵەكەی بەر لە كۆماری ئیسلامی دەچێتە چاوی ئەوانەوە.

سێهەم، پەرەسەندنی ناڕەزایەتیە كرێكاری و جەماوەریەكان. روداوەكانی ئەم مانگانەی دوایی لە نمونەكانی وەك، مانگرتنی سەرتاسەری كرێكارانی ڕێگای ئاسن، مانگرتنی سەرتاسەری شۆفیرەكان و كامیۆن دارەكان كە لە پشتیوانی بەشەكانی دیكەی كۆمەڵگاش بەهرەمەند بوون، درێژەی ناڕەزایەتی و كۆبونەوە كرێكاریەكانی رۆژانە لە هەموو جێگایەكی ئێران، ئاخێزە شاریەكان لە ئەهواز و كازرون، بەگشتی نیشانی ئەدەن كە بزوتنەوەی جەماوەری مانگی بەفرانبار دانەمركاوەتەوە، بەڵكو لە شێوازی جۆراو جۆر تردا و بە تاكتیكی گونجاو ترەوە بەردەوامە. چەند تایبەتمەندی گرنگ لە ناڕەزایەتیەكانی ئەم دواییەدا، نیشانی ئەدەن كە لەم دورەیەدا تای تەرازو تا ڕادەیەك بە قازانجی بەرەی كرێكاران و خەڵكی ناڕازی قورسایی دەكات. بەرە بەرە حەڕەكەتەكان بەڕەو سەرتاسەری تر بوون دەچن و هێرش بەرانە تر دەبن،هەروەها كرداری سەركوتگەرانەی ڕژیم نەیتوانیوە خەڵكی ناڕازی چاوترسێن بكات، نەرمی نواندن لە تاكتیكەكاندا بە تایبەت لە بواری مانگرتن و خەباتی سەنگەر بەسەنگەردا جێ دەكەوێ و هێزەكانی ڕژیمی تا ڕادەیەكی زۆر زەمین گیر كردوە، لە هەمووی ئەوانەدا دەتوانین نێشانەكانی گۆڕانكاری لەهاوسەنگی هێزی خەلك و رژیمدا ببینین. لە پلینۆمدا هەروەها جەخت كرایەوە كە بارودۆخی نوێی كۆمەڵگای ئێران لە عەینی هەستیار بوونیدا، هێشتا بە واتای ئەوە نییە كە ئەم كۆمەڵگایە پێی ناوەتە دەورەیەكی شۆڕشگێڕانەوە.

چوارەم، ئەگەر كۆماری ئیسلامی لە بەرانبەر گوشارەكانی ئەمریكا و دەوڵەتانی رۆژئاواییدا ناچار بە پاشەكشەیە و باڵە جۆراو جۆرەكانی ڕژیم چارەیەكیان نییە بێجگە لەوەی لەم پێوەندەدا یەكگرتوانە بجوڵێنەوە، بەڵام لە بەرانبەر گوشارەكانی خەڵكی ناڕازیدا خۆڕاگری دەكەن. ئەوان نە دەتوانن باشتر بوونێك لە ژیانی ئابووری خەڵكی زەحمەتكێش و بێبەشدا پێكبێنن و نە دەوێرن دڵخوازانە فەزای سیاسی ئێران بكەنەوە، لەبەر ئەوەی ئەزموون و تەجروبەی خۆیان و ڕژیمە دیكتاتۆڕیەكانی تر پێیان ئەڵیت كە وەها سیاسەتێك ڕەوتی روخانیان خێرا تر دەكات. بەم حاڵەوە وەك هەموو ڕژیمێكی تر هەموو ڕێگاكان بۆ مانەوەی خۆیان تاقی دەكەنەوە. كرێكاران و جەماوەری بێبەش و ستەملێكراو لە ئێران بۆ دەستەبەر كردنی دوو دروشمی لێكجیانەكراوەی نان و ئازادی هاتنە مەیدان و هەر دەستكەوتێك بە دەست بێت تەنیا بەرهەمی خەباتی خۆیان دەبێت.

بەشێكی تر لە ڕاپۆرتی سیاسی و باسەكانی پلینۆم تەرخان كرابوو بۆ قسە كردن لەسەر بارودۆخی سیاسی كورستان. لەم پێوەندەدا جەخت كرایەوە كە بارودۆخی لە حاڵی گۆڕانی ئێران ڕاستەخۆ لەسەر فەزای سیاسی كوردستانیش كاریگەری هەبووە. بەشوێن ناڕەزایەتییە جەماوەرییەكانی مانگی بەفرانباردا كە چەند بەشێك لە كوردستان چالاكانە تێیدا بەشدار بوون، شاهیدی ناڕەزایەتیی و مانگرتنی جۆراوجۆر لەوانە بەرانبەر بە داخرانی سنورەكان، گوشار هێنان بۆسەر زەحمەتكێشان و كۆڵبەران و زیاد كردنی تەعرەفە گومركییەكان بووین. هەروەها شاهیدی پەیوەست بوونی شۆفیر كامیۆنەكان و كامیۆندارانی كوردستان بە مانگرتنی سەرتاسەری، كۆبوونەوە و خۆپیشاندانی موعەلیمانی مافخواز و كۆمەڵێكی زۆر ناڕەزایەتیی دیكەی لێرە و لەوێ بوین. لە كوردستانیش وەك باقی شوێنەكانی ئێران بواری بابەتی و كۆمەڵایەتیی بۆ ئاخیزی جەماوەری لەدژی هەژاری و بێكاری و نایەكسانی و ستەم بەهێزە. پێشینەی خەبات و خۆڕاگری لە كوردستان، ئەزمونی دەوڵەمەند و حوزوری بەهێزی ڕەوتی چەپ و ڕادیكاڵ لەم كۆمەڵگایەدا، ئاسۆیەكی هیوابەخشی هاوكات لەگەڵ سەراسەری ئیران خستۆتە بەردەم بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی كوردستان كە پتەو كردنی ئەم پێوەندیە بە تایبەت لە بارودۆخی هەستیاری ئێستادا خاوەنی گرنگییەكی زۆرە.

پلینۆم بە جەخت كردنەوە لەسەر هەستیار بوونی بارودۆخی سیاسی لە ئێران لەسەر چەند ئەولەویەتی بنەڕەتی قۆناغی ئێستا لە فەعالیەت و چالاكییەكانی كۆمەڵە لە كوردستان تەئكیدی كردەوە:

یەكەم، درێژەی خەباتی شێلگیرانە بۆ بەهێزكردنی بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی خەڵكی كوردستان. پتەو كردنی پێگە و مەوقعیەتی كۆمەڵە لە خەبات لەدژی ستەمی نەتەوایەتی بەپشت بەستن بە ” بەرنامەی كۆمەڵە بۆ حاكمییەتی جەماوەری”، ستراتێژی كۆمەڵە لە بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی كوردستان و پەسند كراوەكانی كۆنگرەی ١٧ی كۆمەڵە، بەشداری چالاكانە لە خەباتی ڕۆژانەی جەماوەری كە لە ئارادایە، هەوڵدان بۆ بە سەركەوتن گەیاندنی هەر حەرەكەتێكی دیاریكراو و كردنی بە خاڵێكی پشتیوانی بۆ پێشڕەویەكانی لەمەودوای. هەوڵدان بۆ پێكهێنانی بەرین ترین هاوپشتی لەنێو جەماوەری ناڕازیی لەدژی ڕژیمی كۆماری ئیسلامیی.

دوهەم، هەوڵدان بۆ شكڵدان بە جەمسەرێكی چەپ لە كوردستان، بە ئامانجی چالاك تر كردنەوەی سەرجەم پوتانسیەلاكانی چەپی شۆڕشگێڕ و سۆسیالیستی موجود لە كۆمەڵگادا. بارودۆخی سیاسی لە حاڵی ئاڵوگۆڕ لە ئێراندا، بوارە عەینیەكانی سەركەوتنی وەها هەوڵێكی لە كوردستانیشی فەراهەم كردووە. سەرجەم ئەم هێزە و كەسایەتییە چەپ و كۆمۆنیستانەی لە نێوخۆ و دەرەوە كە دەیانەوێ لە زەرفیەتی بزوتنەوەی شۆڕشگێرانەی خەڵكی كوردستاندا دەور و نەخشیان هەبێت و لە ئێستادا لزومەن ئەندامی هیچ ڕێكخراوێكی سیاسی دیاریكراو نین، بە گشتی دەتوانن بنەمای شكڵ گرتنی وەها جەمسەرێك بن. كردنی ئەم ئاڕاستەیە بە پرۆژەیەكی دیاریكراو بە هاوكاری هیزە بیلقوەكانی ئەم حەرەكەتە لە ئەركەكانی ئەم دەورەیەمان دەبێت.

سێهەم، پەرەدان بە تەشكیلاتی حیزبی بە تایبەت لە كارگاكان و لە شوێنە كرێكاریەكاندا، بەپێی سیاسەتی ڕێكخستنێكی دیاریكراو كە لە لایەن كومیتەی ” ڕێكخستنی چالاكییەكانی نێوخۆی كوردستانەوە” هیدایەت دەكرێت. بەرز كردنەوەی زەرفییەت و تواناییەكانی تەشكیلات بۆ ڕاكێشانی لاوانی شۆڕشگێڕ و كۆمۆنیستی چالاك لە زانكۆكاندا، لەنێو مۆعەلیمان و لە شوێنە فەرهەنگییە پێشكەوتوو پێشڕەوەكاندا، بەهێزكردنی هاوپشتی و وەحدەتی حیزبی لە تەشكیلاتی عەلەنیدا، بەرز كردنەوەی ئاستی ئامادەیی ڕەزمی هێزی پێشمەرگە و پەرە پێدانی كە لەگەڵ ئیمكاناتی ئەم دەورەیە گونجاو بێت.

چوارەم، بازنەی چالاكییەكانی كۆمەڵە لە ئاستی ناوچەكە و لە دەرەوەی وڵات، لەسەر بنەمای نەخشە عەمەل و هەڵسەنگاندنی كۆمەڵە كە لە ڕاپۆرتی سیاسی پەسند كراوی كۆنگرەی ١٧ دا هاتووە، دەبێ پەرەیان پێبدرێت. لەم پێوەندەدا لەسەر پەرەدان بە چالاكییەكانی نوێنەرایەتی كۆمەڵە لە دەرەوەی وڵات، بەپێی ڕێكارە دیاری كراوەكان جەخت كراوەتەوە. بەشداری چالاكانە تر لە ناساندنی ئامانجەكانی كۆمەڵە لە بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی كوردستاندا، بەشداری هەڵسوڕاوانە تر لە كۆبوونەوە و ئیجلاسە جیهانی و ناوچەییەكاندا سەبارەت بە پرسی كورد، تا ئەو جێگایەی كە لەگەڵ پێوانە و پەسند كراوەكانی ئێمەدا بێتەوە.

پێنجەم، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ئەو ئامرازە مۆدێڕنانەن كە دەتوانن كۆمەڵێك هاسانكاری بەرچاو بۆ بەرەپێش چوونی فەعالیەتەكانمان لە هەموو بوارەكاندا پێك بێنن و ئیمكاناتی دامەزراندنی پێوەندیەكی بەرین لە ئاستی كۆمەڵگادا فەراهەم بكات. ئەگەرچی ئەم ئامرازانە ناتوانن جێگرەوەی چالاكیی مەحەللی هەڵسوڕانی كۆمەڵە لە شوێنەكانی كار و ژیاندا بن، بەڵام، كەڵك وەرگرتنی وشیارانە، ڕێكخراو و موتەمەركز لێی دەتوانێ دەورێكی كاریگەری لە بەرەپێش بردنی سیاسەتەكانی كۆمەڵەدا لە كوردستان هەبێت.

شەشەم، ئەگەرچی لەبار ترین حاڵەت بریتیە لە چوونی كۆمەڵگای ئێران بەرەو دەورەیەكی شۆڕشگێڕانە لە ئاستی سەرتاسەریدا و هەموو هەوڵەكانمان پێویستە لە پێناو ئاڕاستە كردنی كۆمەڵگا بەرەو وەها مەوقعیەتێكدا بێت، بەڵام لە عەینی حاڵدا كۆمەڵە دەبێ ئامادەیی پێویستی بۆ نواندنی دەورو نەخشێكی كاریگەر لە ئەگەری هاتنە ئارای بارودۆخێكی نالەبار و نەخوازراو و یان بارودۆخێك كە لەگەڵ چاوەروانی ئێمە بە تەواوی نەگونجێ، هەبێت. كۆمەڵە لە هەموو حاڵەتێكدا وەك ڕێكخراوێكی بەرپرس لە بەرانبەر خەڵكی كوردستاندا دەبێ ئەم تواناییەی هەبێت تا كۆمەڵگای كوردستان لە بوارە‌ پڕ مەترسیەكان بە كەمترین زیانەوە تێپەڕكات.

پلینۆم لە باسەكانی سەبارەت بە ڕاپۆرتی تەشكیلاتی، ڕاپۆرتی كومیتەی ڕێبەری كۆمەڵە لە پێوەند لەگەڵ كاری ئۆرگانەكانی جێگیر لە كوردستانی عێڕاق، چالاكییەكانی كومیتەی ڕێكخستنی تەشكیلات لە نێوخۆی وڵات، نوێنەرایەتی كۆمەڵە لە دەرەوەی وڵات و نەشریەی پێشڕەوی دایەبەر قسەوباس و هەڵسەنگاندن و تێبینی و پێشنیاری جۆراوجۆر لە ڕاستای بردنەسەری چەندایەتی و چۆنایەتی چالكەییەكانی پێشكەش بە كومیتەی ڕێبەری كۆمەڵە كرد. كۆبوونەوەی كومیتەی ناوەندی لە قسەوباس سەبارەت بە دابەش كردنی كار و ئاڕایشی نێوخۆی كومیتەی ناوەندی، كومیتە و ئۆرگانە جۆراوجۆرەكانی تەشكیلاتی دیاری كرد و دوای دوو ڕۆژ كۆبوونەوەی چڕوپڕ كۆتایی بە كارەكانی هێنا.

كومیتەی ڕێبەری كۆمەڵە

ڕێكخراوی كوردستانی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران

جۆزەردانی ١٣٩٧

ژوئێنی ٢٠١٨