دوێینێ ههینی ٨ی خاكهلێوه، كۆماری ئیسلامی گهڵاڵهیهكی لهژێرناوی “مهودا دانانی كۆمهڵایهتی” به مهبهستی بهناو بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ كۆرۆنا له ئێران بهكردهوه دهرهێنا. ڕژیم له حاڵێكدا وهها گهڵاڵهیهكی وهك ڕێكاری بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ ویرووسی كۆرۆنا به ئیجرا دهرهێناوه كه دوو مانگ له پهیدا بوون و بڵاوبوونهوهی ئهم نهخۆشیه له ئێران تێپهڕ بووه. به پێی ئاماره ڕهسمیهكانی ڕژیم، ههتا ئێستا پتر له ٣٠ ههزار كهس تووشی ئهم نهخۆشیه بوون و پتر له ٢ ههزار كهسیش بههۆیهوه گیانیان لهدهست داوه. ههڵبهت ئاماره واقعیهكان باس له چهند بهرابهر بوونی ئهم ڕێژهیه دهكهن. كۆماری ئیسلامی له سهرهتاوه بهخاتری بهرژهوهندیه سیاسیهكانی، ٢٠ ڕۆژ ئهم تهوهرهی له خهڵك شاردهوه. دوای ئهوهیكهه ئهم ویرووسه بهشێوهیهكی بهرین له قۆمدا بڵاوبۆوه، به پاساوی خۆرافهی ئیسلامی لهوانه “قۆم ئابرووی نیزامه“، له ههموو ههوڵێك بۆ بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ ئهم ویرووسه ڕێگریان كرد. له حاڵێكدا كه قهرهنتینه كردن بۆ ئهمجۆره نهخۆشیانه وهك ڕێكارێكی گونجاو و بهجێ له دونیادا ناسراوه، ڕێگهیان نهدا شاری قۆم قهرهنتینه بكرێت. ڕژیم ئیسلامی ههتا ئێستا نه تهنیا ئاماری واقعیی قوربانیانی قۆم و باقی ئۆستانهكانی دیكهی ڕانهگهیاندووه، بهڵكوو ههوڵێكی جیدیشی بۆ بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ بڵاوبوونهوه و تهڵهفاتهكهی نهداوه. ڕووحانی بۆ عادی نیشان دانی ئهم باروودۆخه وتوویهتی كه: “٦٠ لهسهدی تهختی نهخۆشخانهكان بهتاڵن و پهرستارهكان دهتوانن ههر وهك جاران درێژه بهكارهكانیان بدهن“، ئهوهش له حاڵێكدایه كه بهرپرسانی نهخۆشخانهكان بهردهوام بهخاتری كهمبوونی ئیمكانات و كادری دهرمانی و تهندرووستی، هۆشداری جیدیان داوه.
حهسهن ڕووحانی وهك سهرۆكی بهناو ستادی بهرهنگاربوونهوه لهگهڵ كۆرۆنا، پاش دوو مانگ درۆ و دهلهسه و شان ههڵتهكاندن بۆ خهڵك و بێ بایهخ نیشان دانی ڕێژهی بڵاوبوونهوهی ئهم ویرووسه، تهوهری قهرهنتینهی شارهكانی به “پیلانگێڕیی دژه شۆڕش به ئامانجی داخستنی كار و چالاكیی ئابووری” پێناسه دهكات و فهرمان دهدات كه: “ههموو ئیداره و مهدرهسهكان دهبێ درێژه به چالاكیهكانیان بدهن و نه ئهمڕۆ و نه له نهورۆزدا و نه له ڕۆژانی دواتریدا، باسێك سهبارهت به قهرهنتینه نابێ له گۆڕێ دابێت.” ئێستاش پاش دوو مانگ، له ترسی ناڕهزایهتیی جهماوهری خهڵك وهپهلهقاژه كهوتووه و به تهمایه به گهڵاڵهی بێ ئهرزشی “مهودا دانانی كۆمهڵایهتی“، له جیات قهرهنتینهی جیدیی شارهكان، خهڵك فریو بدات. له ئێستادا بهداخهوه ئهم ویرووسه ٣١ ئۆستانی ئێرانی گرتووهتهوه و به پێچهوانهی وتهكانی ڕووحانی كه گۆیا “شهپۆلی یهكهمی كۆرۆنایان وهپشت سهر ناوه”، جێگری وهزیری ناوخۆ، دوو ڕۆژ لهمهوبهر ڕایگهیاند كه “ڕێژهی بڵاوبوونهوه نهخۆشیی كۆرۆنا له ئێران ههروا برووسكه ئاسا بهرز دهبێتهوه و هێشتا نهگهیشتووهته قۆناخێك كه له خێرایی پهرهسهندنی كهم ببێتهوه. “بێ گومان ئیجرای وهها گهڵاڵهیهكی ساختهش ههر وهك گهڵاڵهی غهربالگهری و تهب سهنجی، ئاكامێكی بێجگه له ساز كردنی ترافیكی قورس نابێت و هیچ كاریگهریهكی جیدی لهسهر ئهم باروودۆخه دانانێت.
ڕووحانی ڕۆژی پێنجشهممه ٧ی خاكهلێوه له پێناسه كردنی ئهم گهڵاڵهیهدا ههر ئهوهندهی به پێویست زانی كه چهند یاسایهكی سهختگیرانهتر بهكردهوه دهربێنن و وتی: “نامهیهكم بۆ ڕێبهر نووسیوه و ئهگهر جهنابیان ڕهزایهت بدهن، بۆ ئیجرای ئهم گهڵاڵهیه یهك ملیارد دۆلار له سندووقی تهوسهعهی میللی ههڵدهگرێن.” ههڵبهت به لهبهرچاوگرتنی پێشینهی گهندهڵی و دزیی ناوهندهكانی دهسهڵات، مهعلوومه كه ئیجرای وهها گهڵاڵهیهكی ساخته نهك به ئامانجی باشتر كردنی باروودۆخی تهندرووستیی و بهرهنگاربوونهوه و عیلاجی نهخۆشهكان و یان به ئامانجی یارمهتی گهیاندن به بژێوی ههژارانی كۆمهڵگا، بهڵكوو زیاتر بۆ ئهوهیه كه بهشێكی بهرین لهو پارهیه بهو ناوهوه لهناو كاربهدهستان و بهرپرسانی ڕژیمدا بڵاو ببێتهوه.
لهوبارهوه وێڕای وردهكاری تهواو سهبارهت به گهڵاڵهكه، ناوهندێك بهناوی “كۆمیتهی كۆمهڵایهتی ئینتزامیی ستادی میلیی بهرێوهبهریی نهخۆشیی كۆرۆنا“، ڕۆژی پێنجشهممه ڕایگهیاند كه گهڵاڵهی “مهودا دانانی كۆمهڵایهتی” له ڕۆژی ههینیهوه بۆ ماوهی یهك حهفته له سهرتاسهری ئێران به ئیجرا دهردێت. به پێی ئهم گهڵاڵهیه كه له ١١ بهند پێكهاتووه، له ههر شارێك تهنیا كهسانی خۆجهیی دانیشتووی شار دهتوانن بڕۆنه ئهم شاره و هاتووچۆی كهسانی تر مهمنووع دهكرێت و پێویسته گهڕانهوهی موسافیرهكان بۆ شارهكانی خۆیان خێرایی پێ بدرێت. ههروهها له بهندهكانیتری دا هاتووه كه مهدرهسه و زانكۆ و ئیستهخر و پاركهكان تهعتیل دهكرێن. بهڕێوهبردنی ههموو جۆره ڕێوڕهسمێكی ڕهسمی و غهیره ڕهسمی كه ببێته هۆی كۆبوونهوهی كهسهكان، ڕێگهپێنهدراوه. ئیداره دهوڵهتیهكان به یهك سێههمی پێرسۆنێلهكانیانهوه به شێوهی شیفت بهندی درێژه بهكارهكهیان دهدهن. هێندێك پیشه و كهسب و كار و ماشێنهكانی ههڵگری دهرمان و یارمهتی و پۆلیس و كاڵا پێویستهكان دهتوانن ڕێگهپێدراو بن و ههروهها چهند دهستوورێكی دیكه لهوانه جهریمه كردنی ئهو ماشێنانهی وا سهرپێچی دهكهن. ڕوون و ئاشكرایه كه وهها گهڵاڵهیهك به هیچ شێوهیهك ناتوانێ جێگای ڕێكاری قهرنتینه بگرێتهوه.
له لایهكی دیكهشهوه، بههۆی ئهوهیكه سهرانی ڕژیمی ئیسلامی به چاوێكی ئهمنیهتی دهڕواننه ئافهتی كۆرۆنا، به بهكار هێنانی یاسای پرتووكاو و كۆنهپهرستانهی خۆیان، له ههوڵی جیدیی ناوهنده نێونهتهوهییهكان بۆ یارمهتی گهیاندن به خهڵكی ئێران، ڕێگری دهكهن. حهفتهی ڕابردوو پاش ئهوهیكه خامنهیی له پهیامهكهی خۆیدا باسی له شهڕی بیۆلۆژیكی دوژمن و هاوكاری “جن و ئۆنس” دژبه كۆماری ئیسلامی كرد، بهرپرسانی ڕژیم ڕێگهیان نهدا تیمی دهرمانی ڕێكخراوی پزیشكانی بێسنوور له ئیسفههان، دهست به كار بن. ئهم ڕێكخراوه ڕۆژی یهكشهممه به هاوكاریی وهزارهتی ئیتلاعات و باقی دهزگا پهیوهندیدارهكانی ڕژیم به ئامانجی درووست كردنی ناوهندێكی فریاكهوتنی ٥٠ تهختی به ههموو ئیمكاناتێكهوه به ئهرزشی پتر له ٩٧٠ ههزار یۆرۆ له نهخۆشخانهی ئیسفههان، هاتنه ئێران. بهڵام لهگهڵ دژایهتی كۆماری ئیسلامی بهرهوڕوو بوونهوه. ڕێگریی ڕژیم له دهستپێكی كاری پزیشكانی بێسنوور بۆ گهیاندنی یارمهتی به خهڵكی تووش بووی ویرووسی كۆرۆنا، وهك كردهوهیهكی دژه ئینسانی له ناوهوه و دهرهوهی ئێران ڕهنگدانهوهیهكی بهرینی بوو.
بۆ كۆماری ئیسلامی، ههرزانترین كاڵا گیانی ئینسانهكانه. ڕژیم دهیههوێ له گیانی دهیان ههزار ئینسان بۆ بهرهوپێش بردنی سیاسهتهكانی خۆی، مایه دانێت. تا به خهیاڵی خۆی به چوونهسهرهوهی ڕێژهی قوربانیانی كۆرۆنا، مهزڵووم نهمایی بكات و سهرهنجی بیروڕای گشتی له داماویی خۆیهوه له بهرامبهر ئهم ویرووسه، بهرهو گهمارۆكان ڕابكێشێت. بێ گومان، گهمارۆی جهنایهتكارانهش، بهرههمی سیاسهتی كۆنهپهرستانه و زیدهخوازی و سهرهڕۆیی كۆماری ئیسلامیه له ناوچهكهدا و دواهاتهكانیشی ژیانی ملیۆنان ئینسانی له ئێران لهگهڵ كێشهی جیدی بهرهوڕوو كردووهتهوه.