کۆمەڵە_رێكخراوی كوردستانی حیزبی كۆمونیستی ئیران
وتاری ڕۆژ

فێر كردنی زمانی دایك، مافی ڕه‌وای منداڵان و تازه‌لاوانه‌

٢١ی فێوریه، ڕۆژی جیهانیی زمانی دایكه‌. بهم بۆنهوه ڕۆژی ڕابردوو ژمارهیهك لهچالاكانی كۆمهڵایهتی و مهدهنی لهڕێگهی ههڵگرتنی نووسراوه، لهبواری دیفاع لهمافی فێر كردنی زمانی دایك لهبهرامبهر دادگوستهریی شاری سنهدهستیان دایهكۆبوونهوه. بهشداربووانی كۆبوونهوهكهههروهها لهئاست دهركردنی حوكمی ٥ ساڵ زیندان بۆ زارا محهممهدی، موعهلیمی خهباتكار، بهخاتری دیفاع لهم مافهڕهوایه، ناڕهزایهتییان دهربڕی.

پێشینهی دیاری كردنی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایك، دهگهڕێتهوهبۆ ئهو ڕووداوهی كه٦٩ ساڵ لهمهوبهر لهزانكۆیهك لهوڵاتی بهنگلادێشی ئهمڕۆ و پاكستانی ڕۆژئاوای ئهوكات ڕوویدا. ڕۆژی ٢١ی فێوریهی ساڵی ١٩٥٢ی زایینی، ژمارهیهك لهخوێندكارانی بهنگاڵی زمان، لهناڕهزایهتی بهداسهپاندنی زمانیئۆردوووهك زمانی ڕهسمی لهلایهن دهوڵهتی ناوهندیی پاكستانهوهو بهئامانجی بهڕهسمی ناسینی زمانی دایكیی خۆیان واتهزمانی بهنگاڵی، لهدهورووبهری زانكۆیداكادهستیان دایهخۆپیشاندان. ئهو خۆپیشاندانهله‌ لایهن هێزهكانی دهوڵهتی پاكستانهوه‌ درایه‌ بهر دهستڕێژی گولـله‌. بههۆی ئهم جهنایهته‌ ژمارهكی زۆر له‌ خوێندكاران و مامۆستایانی زانكۆ گیانیان لهدهست دا و بریندار بووندرێژهی خهباتی خهڵكی بهنگاڵی زمان بوو بههۆی ئهوهیكه‌ له‌ ساڵی ١٩٧١دا، بهنگڵادێش له‌ پاكستان جیا بێتهوه‌ و ببێته‌ وڵاتێكی سهربهخۆڕۆژی ١٧ی نوامبری ١٩٩٩، یوونسكۆ، ڕێكخراوی فێركاری، زانستی و كلتووریی سهربه‌ ڕێكخراوی نهتهوه‌ یهكگرتووهكان، لهسهر پێویستیی فێربوون به‌ زمانی دایك وهك مافێكی مهدهنی و جیهانی پێداگری كردههروهها ئهو ڕێكخراوه، پێشنیاری ڕهسمیی دهوڵهتی بهنگلادێشی بۆ ڕاگهیاندنی ٢١ی فێوریه‌ وهكڕۆژی زمانی دایكوهرگرت١٨٨ وڵاتی ئهندامی یوونسكۆ لهوانه‌ كۆماری ئیسلامیی ئێران، دهنگی ئهڕێنییان بهو پێشنیاره دابهدوای ئهوهدا بۆ یهكهم جار، ڕێوڕهسمی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایك له فێوریهی ساڵی ٢٠٠٠دا، به‌ بهشداریی نوێنهری وڵاته‌ جۆراوجۆرهكانی جیهان، زمان ناسان و كارناسانی فێركردن و بارهێنان، له‌ لایهن ڕێكخراوی یوونسكۆوه بهڕێوهچوولهو ڕێكهوتهوهبهرهو ئهملا، له‌ زۆرێك له‌ وڵاتانی جیهان بهو بۆنهیهوه، ڕێوڕهسم دهگیرێت.

ئهگهرچی كۆماری ئیسلامی خۆی یهكێكه‌ لهو دهوڵهتانهی كه‌ ئهو بڕیارهی ڕێكخراوی نهتهوه‌ یهكگرتووهكانی واژۆ كردووه‌ و تهنانهت له‌ قانوونی ئهساسی ڕژیمیشدا فێركردن و خوێندن به‌ زمانی دایك بهڕهسمی ناسراوه، بهڵام بهكردهوه، ملیۆنان منداڵ كه‌ زمانی دایكیان فارسی نییه، لهو مافه‌ سهرهتاییه‌ له‌ مهدرهسهكان بێبهرینههڵبهت هۆكاری ئهو كردهوهیهی ڕژیم ڕوون و ئاشكرایه‌. كۆماری ئیسلامی هاوشێوهی پێشینیانی خۆی، خوێندن به‌ زمانی دایك به‌ تهوهرێكی مهترسیدار بۆ “یهكپارچهیی خاكی ئێران” دهزانێت و فهرههنگستانیه‌ شۆوێنیستهكانیش ئهو تهوهره‌ به‌ ههڕهشهیهكی جیدی بۆ سهر زمانی فارسی و ‌ پیلانگێڕی بۆ كهمڕهنگ كردنهوهی  ئهو زمانه‌ له‌ قهڵهم دهدهن.  ڕژیمی كۆماری ئیسلامی هاوشێوهی ڕژیمی شا به‌ گرتنهبهری ئهو سیاسهته، بهشوێن یهكسان كردنی كلتوور و زمانهوهیه تا به‌ پێناسهی ساختهی “نهتهوهی ئێران” بگات.  ئهو سیاسهته‌ ئهگهر له‌ سهرهتاكانی زاڵ بوونی نیزامی سهرمایهداریدا له‌ ئۆرووپا و له‌ وڵاتانی ژێر دهستی ئهوان،  ڕێگایهك بوو بۆ یهكسان كردن و گونجاندنی كۆمهڵگاكان له‌ چوارچێوهی جۆگرافیایهكی دیاریكراو و پێكهێنانی دهوڵهت ـــ نهتهوهكان و خوڵقاندنی بازاری كار و كاڵای ناوخۆیی، له‌ سهردهمی جیهانی بوونهوهی سهرمایهدا و له‌ سهردهمی دووههمین ئینقلابی سهنعهتیدا، به‌ حهرهكهتێكی كۆنهپهرستانه‌‌ له‌ خزمهت پاراستنی دهسهڵاتی مافیا ڕهنگاوڕهنگهكاندا‌ دێته‌ ئهژمار.

ئهگهرچی بێبهری كردنی منداڵان له‌ خوێندنیان به‌ زمانی زكماكی، كردهویهكی سهركوتگهرانه‌ و نادیمۆكراتیكه، بهڵام له‌ بوار زانستیشهوه، تهوهرێكی دهروون ناسانه‌ و كارناسانهیه‌ له‌ چوارچێوهی فێركردن و بارهێناندا.  لێكۆڵینهوهیهكی ئاماری له‌ ئێران نیشانی داوه‌ كه‌ زۆربهی ئهو ٥ ملیۆن خوێندكارهی كه‌ له‌ ماوهی ٨ ساڵی ڕابردوودا له‌ تاقیكردنهوهی مهدرهسهكاندا سهركهوتوو نهبوون، منداڵانێك بوون كه‌ زمانی فارسی زمانی دایكییان نهبووه‌. تهنانهت ئهو ئاماره‌ سادهیهش پێویستیی خوێندن به‌ زمانی دایكیمان پێ نیشان دهدازمانی دایك، زمانێكه‌ كه‌ منداڵ له‌ دایك و باوك و باقی ئهندامانی بنهماڵهوه‌ فێری دهبێت. لێكۆڵینهوهكانی بواری بیۆلۆژی و دهروون ناسی دریانخستووه‌ كه‌ منداڵ تهنانهت پێش لهدایك بوونیشی لهگهڵ زمانی دایكی ئاشنا دهبێت. به‌ بیستی دهنگی دایكی ههست به‌ ئارام بوون دهكات. بهرهبهره‌ ههست و كوڵی دهروونی به‌ یارمهتی زمانی دایك شكڵ دهگرێت. به‌ زمانی دایك لهگهڵ جیهانی دهورووبهری ئاشنا دهبێت و لهگهڵی پهیوهندی دهگرێت. ههستیارترین قۆناخی ژیانی منداڵ كه‌ بناغهی ژیانی داهاتوویهتی، تهمهنی نێوان ٥  تا ٧ ساڵه‌ كه‌ به‌ یارمهتی زمانی دایك تێپهڕی دهكات. بنهماكانی كهسایهتی منداڵ لهو دهورهیهدا شكڵ دهگرێت.

منداڵ ههر له‌ سهرهتای ڕۆیشتنی بۆ باغچهی ساوایان و مهدرهسه، خۆی لهگهڵ ئهو شوێنه‌ تازهیه‌ به‌ بێگانه‌ دهزانێت و لهبهرئهوهیكه‌ دایك و باوك و ئاشناكانی لهگهڵ نییه، به‌ شێوهی سرووشتی ههست به‌ ترس و نیگهرانی دهكاتقسهكردنی موعهلیم به‌ زمانێكی دیكه‌ ئهو ترس و بێگانهبوونهی منداڵ‌ دوو هێندهدهكات و بنهماكانی پهیوهندیی نێوان منداڵ و موعهلیم، لهسهر بێگانه‌ بوون دادهندرێبهڵام ئهو ترسه له ڕێگهی زمانێكی هاوبهشهوه‌ كه‌ به‌ گوێی منداڵ ئاشنایه، دهتوانێ بڕهوێئهوكات منداڵ له‌ جیات ترسان له‌ موعهلیم ڕێزی لێدهگرێت و پهیوهندێك له نێوان بنهماڵه‌ و مهدرهسهدا پێكدێتمنداڵ به‌ ئاسوودهیی زۆرترهوه‌ فێر دهبێت و متمانه‌ بهخۆیی تێیدا بههێزتر دهبێتلێكۆڵینهوه‌ زانستیهكان نیشانیان داوه‌ كهفێركردن و بارهێنان لانیكهم تا تهمهنی ١٠ ساڵ دهبێ به‌ زمانی دایك بێتتهنیا بهوجۆرهیه‌ كه‌ منداڵ توانا دهروونیهكانی دهپشكوێ و دهتوانێ به‌ تهواوی كهڵكیان لێوهربگرێتوانای بهكارهێنانی زمانی دایك دهبێته‌ هۆی ئهوهیكه‌ منداڵ له‌ فێربوونی زمانهكانی دیكهدا تواناتر بێتههر لهو ڕێگهیهشهوه‌ پۆتانسیهلی فێربوونی زمانی دووههم و سێههم و دهستڕاگهیشتن به‌ كلتوور و ئهندێشهكانیش دهخوڵقێتله قۆناخهكانی دواتردا، خوێندن به‌ زمانی دایك، توانای تازهلاوان و لاوان بۆ دهوڵهمهند كردنی كلتوور و زانستی كۆمهڵگای مرۆڤ دهباته‌ سهرتربهمجۆرهجیهانی دهورووبهری منداڵان و لاوان بهرینتر دهبێتهوه‌. ههمووی ئهو وهسفانه بهوهمان دهگهیهنێ كه‌ ئهو ڕژیمه‌ كۆنهپهرستهی كه‌ وهها مافێكی سهرهتایی له‌ منداڵان زهوت كردووه، له‌ ڕاستیدا، چ جهنایهتێك دهرحهق تازهپێگهیشتووان و هێزی خوڵقێنهری دواڕۆژی ئهو كۆمهڵگایه‌ ئهنجام دهدات.

بابەتی پەیوەندیدار

خواردن و خواردنەوە لە شوێنە گشتییەکان، درێژەی خەباتی مەدەنی

-

ئاگربەستی دەستبەجێی ١٤ ڕۆژە لە غەززە، ئاکامی گوشاری بیروڕای گشتی دژبە شەڕ

-

بۆچی داعش هێشتا زیندووە و تاوان ئەنجام دەدات؟

-

هیوا بە ئازادی لەدەست ستەم و سەرەڕۆیی پەرە دەستێنێ

-

کاریگەریی وێرانکەری هەژاری لەسەر دۆخی تەندروستی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی چینی کرێکار

-

ڕاگەیاندنی هاوبەشی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران و ڕێکخراوی کرێکارانی شۆڕشگێڕی ئێران (ڕاهی کاریگەر)

-