سه‌ركه‌وتنی داروده‌سته‌ی یه‌كجار كۆنه‌په‌رستی تاڵه‌بان و شكستی سه‌رشۆڕانه‌ی حكوومه‌تی ئه‌مریكا و هه‌یئه‌تی ده‌سه‌ڵاتداری گه‌نده‌ڵ و كارتۆنیی ئه‌فغانستان، ڕه‌نگدانه‌وه‌ی جۆراوجۆر و به‌رینی له ئاستی جیهان و ناوچه‌كه‌دا بووه. له لایه‌كه‌وه كۆنه‌په‌رستانی ناوچه‌كه، ڕێكخراو و ده‌سه‌ڵاته ئیسلامییه‌كان، له‌شكری دیكتاتۆران و سته‌مكاران، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ سیاسه‌ته‌كانی تاڵه‌بانیش هاوڕا نه‌بن، شكستی ئه‌مریكا و سه‌ركه‌وتنی تاڵه‌بانیان به ئاشكرا و یان به شاراوه و به پارێزه‌وه جێژن گرتووه. له لایه‌كی دیكه‌وه كرێكارانی وشیار، ژنانی به‌رابه‌ری ته‌ڵه‌ب و مافخواز، خه‌ڵكی سته‌ملێكراو، هونه‌رمه‌ندان و نووسه‌رانی پێشڕه‌و، ڕۆژنامه‌وانانی چه‌پ و پێشكه‌وتوو، خه‌ڵكی شه‌ریف و ئازادیخواز، هێز و ڕێكخراوه‌كانی مافی مرۆڤ و عه‌داڵه‌تخواز له هه‌ر گۆشه‌یه‌كی جیهان سه‌ركه‌وتنی تاڵه‌بان وه‌ك تراژێدییه‌ك بۆ خه‌ڵكی ئه‌فغانستتان و مرۆڤایه‌تی هه‌ڵده‌سه‌نگێنن.
چل و چه‌ند ساڵ له‌مه‌وبه‌ر سه‌رانی وڵاتانی ئیمپریالیستیی ڕۆژئاوا به ڕێبه‌ریی ئه‌مریكا له “كۆنفرانسی گوادێلوپ“دا بڕیاریان دا كه خومه‌ینی و شه‌ریكه‌كانی به فڕۆكه له فه‌ڕانسه‌وه بنێرنه‌وه ئێران. ئه‌وان به‌و بڕیاره‌یان چوار ده‌یه نه‌كبه‌ت و سه‌ركوت و تیرۆریسم و شه‌ڕیان به‌سه‌ر خه‌ڵكی ئێران و ناوچه‌كه‌دا سه‌پاند.
٤٢ ساڵ دواتر هه‌مان حكوومه‌تی ئه‌مریكا و شه‌ریكه‌كانی له جه‌ره‌یانی پڕۆسه‌یه‌كی دوو ساڵه‌ی ڕێكه‌وتنه ئاشكرا و نهنێنییه‌كان، به‌كرده‌وه تاڵه‌بانیان به‌سه‌ركه‌وتن گه‌یاند و چه‌كوچۆڵی نیزامیی پێشكه‌وتوویان خسته به‌رده‌ستیان. ده‌ستكه‌وت و ئاكامی سیاسه‌ته‌كانی ئه‌مریكا له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست به‌كرده‌وه به‌رده‌وام پێكهێنان و به‌هێزكردنی ڕه‌وته ئیسلامی و كۆنه‌په‌رسته‌كان بووه، كه “ئیماراتی ئیسلامیی ئه‌فغانستان” به ڕێبه‌ریی تاڵه‌بان و كۆماری ئیسلامیی له ئێران ته‌نیا دوو نموونه‌یه‌تی.
كاردانه‌وه‌ی بانده‌كان، حیزب و لایه‌نه‌كان، ڕێبه‌رانی مه‌زهه‌بیی سوننی، له‌ئاست سه‌ركه‌وتنی تاڵه‌بان، سه‌یر و جێگای سه‌ره‌نجه. له مه‌وله‌وییه ڕه‌نگاوڕه‌كه‌كانی سیستان و به‌لووچستانه‌وه تا حیزب و لایه‌نه ئسیلامییه‌كان له كوردستانی عێراق، زۆربه‌ی هه‌ره زۆریان، له خۆشیان له‌ناو پێستی خۆیاندا ناگونجێن و باس له تاڵه‌بانی نوێ ده‌كه‌ن. ڕه‌وته ئیسلامییه‌كانی كوردستان و باقیی ناوچه سوننی نشینه‌كان كه خۆیان نوقمی گه‌نده‌ڵی و ڕانتخۆرین، حه‌ره‌مسه‌رایان بۆ خۆیان درووست كردووه و سه‌ریان به دۆلاره نه‌وتییه‌كانی ئه‌م یان ئه‌و حكوومه‌ته‌وه به‌نده، ده‌رباره‌ی “تاڵه‌بانی دژه گه‌نده‌ڵ” و “شكستی حكوومه‌تی گه‌نده‌ڵی ئه‌فغانستان” ده‌ستیان داوه‌ته مۆوعیزه خوێندن.
تاڵه‌بان خۆی یه‌كێك له گه‌نده‌ڵترین ڕه‌وته‌كانی ناوچه‌كه‌یه و نزیكایه‌تی و سه‌رسپێریی به حكوومه‌تی ئیسلامیی پاكستان به‌ناوبانگه. به‌شی سه‌ره‌كیی سه‌روه‌ت و سامانی تاڵه‌بان له ڕێگه‌ی بازرگانی مادده‌ی هۆشبه‌ر و تاڵان كردن و باج وه‌گرتنه‌وه دابین كراوه. ئه‌وان هیچكات ڕاپۆرتێكیان ده‌رباره‌ی سه‌رچاوه‌ی ماڵیی خۆیان بڵاونه‌كردووه‌ته‌وه و له به‌رامبه‌ر خه‌ڵكدا خۆیان به وڵامده‌ره‌وه نازانن. پتر له یه‌ك ملیۆن و نیو له خه‌ڵكی ئازارچێشتووی ئه‌فغانستان له ماوه‌ی نزیك به نیو سه‌ده شه‌ڕدا گیانیان له‌ده‌ست داوه، كه تاڵه‌بان زۆرترین سه‌همی له‌م جه‌نایه‌تانه‌دا بووه.
حیزب و ڕه‌وته ئیسلامییه‌كان له كوردستانی عێراق و گرووپه سیاسییه سوننی مه‌زهه‌به‌كان له سیستان و به‌لووچستان، له جه‌نایه‌ت و گه‌نده‌ڵیی جێكه‌وتووی تاڵه‌بان چاوپۆشی ده‌كه‌ن و ته‌نیا به‌خاتری ئیسلامی و سوننی بوون و دوژمنایه‌تیی كوێر له‌گه‌ڵ شارستانییه‌تیی ڕۆژئاوا و مافی ژن، پشتیوانی له تاڵه‌بان ده‌كه‌ن. هه‌ر ئه‌م ڕه‌وت و حیزب و كه‌سایه‌تییه كۆنه‌په‌رستانه چه‌ند ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له داعش و خه‌لافه‌تی ئیسلامییه‌كه‌ی دیفاعیان ده‌كرد و داوایان له لاوان ده‌كرد كه به ڕیزه‌كانی ئه‌م گرووپه په‌یوه‌ست بن.
جه‌نایات و به‌ربه‌رییه‌تی داعش دژبه خه‌ڵكی ناوچه‌كه و به‌تایبه‌ت دژبه خه‌ڵكی كوردستانی عێراق و سووریه، بۆ ڕه‌وت و حیزبه ئیسلامییه‌كانی كوردستانی عێراق به‌س نه‌بوو، كه ئێستا دیسان به‌خاتری سه‌ركه‌وتنی تاڵه‌بان جێژن ده‌گرن و وه‌ها داهاتوویه‌ك بۆ خه‌ڵكی كوردستانی عێراق به‌ئاوات ده‌خوازن و بۆ خوڵقانی باروودۆخێكی هاوشێوه له كوردستانی عێراق ڕۆژژمێری ده‌كه‌ن؟ بێگومان شادیی ئه‌مڕۆی ئه‌م كۆنه‌په‌رستانه زۆر ناخایه‌نێ. هه‌روه‌ك چۆن “خه‌لافه‌تی ئیسلامیی عێراق و شام” خرایه زبڵدانی مێژووه‌وه و كۆماری ئسیلامیی ئێران له‌گه‌ڵ ناڕه‌زایه‌تیی به‌رینی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵكی ئێران به‌ره‌وڕوویه و گڵۆڵه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی له به‌رامبه‌ر قه‌یرانی هه‌مه‌لایه‌نه و شه‌پۆله‌كانی خه‌باتی كرێكاری و جه‌ماوه‌ریدا كه‌وتووه‌ته لێژییه‌وه، ئیماراتی ئیسلامیی تاڵه‌بانیش له ئه‌فغانستان زۆر ده‌وام ناهێنێت.
ژنان، لاوان، جه‌ماوه‌ری كرێكار و زه‌حمه‌تكێش، خه‌ڵكی شه‌ریف و ئازادیخواز، هێزه چه‌پ و پێشكه‌وتووه‌كان، له ڕێگه‌ی خه‌بات له‌پێناو جیهانێكی به‌رابه‌ر و ئینسانی، پێشكه‌وتوو و ئازاد، شادی و خۆشیی كاتیی ڕه‌وته كۆنه‌په‌رسته مه‌زهه‌بییه‌كان ده‌كه‌نه كابووس لێیان.